عدوان (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عُدْوان:
(وَ لا تَعاوَنوا عَلَی الْاِثْمِ وَ الْعُدْوانِ) عُدْوان: به معنی «تعدی یا
دشمنی و
ستم کردن» است.
این
آیه انسان را به اتحاد در راه نیکی‌ها و
تقوا سفارش می‌کند و از
تعاون به
گناه و تعدّی
پرهیز می‌دهد. می‌فرماید:
«... (همواره) در راه نیکی و پرهیزگاری با هم تعاون کنید و (هرگز) در راه گناه و تعدّی همکاری ننمایید...»
(وَ لا تَعاوَنوا عَلَی الْاِثْمِ وَ الْعُدْوانِ) اگر این اصل در اجتماعات اسلامی زنده شود و مردم بدون در نظر گرفتن مناسبات شخصی و نژادی و خویشاوندی با کسانی که در کارهای مثبت و سازنده گام بر می‌دارند همکاری کنند و از همکاری کردن با افراد ستمگر و متعدی در هر گروه و طبقه‌ای که باشند خودداری نمایند، بسیاری از نابسامانی‌های اجتماعی سامان می‌یابد.
متاسفانه می‌بینیم که برخی افراد یا حتی بعضی دولت‌ها به حمایت
متجاوزان و ستمگران برمی‌خیزند و با صراحت
اعتراف می‌کنند که اشتراک منافع آن‌ها را دعوت به این حمایت کرده است.
در
روایات اسلامی درباره این مسئله تاکیدهای فراوانی شده است، چنان که
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود:
«هنگامی که
روز قیامت برپا شود منادی
ندا در می‌دهد کجا هستند ستمکاران و کجا هستند یاوران آن‌ها و کسانی که خود را شبیه آن‌ها ساخته‌اند؟ -حتّی کسانی که برای آن‌ها قلمی تراشیده‌اند و یا دواتی را
لیقه کرده‌اند- همه آن‌ها را در تابوتی از
آهن قرار می‌دهند سپس در میان
جهنّم پرتاب می‌شوند.»
به موردی از کاربرد
عُدْوان در
قرآن، اشاره می‌شود:
(یا اَیُّها الَّذینَ آمَنواْ لا تُحِلّواْ شَعآئِرَ اللّهِ وَ لا الشَّهْرَ الْحَرامَ وَ لا الْهَدْیَ وَ لا الْقَلآئِدَ وَ لا آمّینَ الْبَیْتَ الْحَرامَ یَبْتَغونَ فَضْلًا مِّن رَّبِّهِمْ وَ رِضْوانًا وَ اِذا حَلَلْتُمْ فاصْطادواْ وَ لا یَجْرِمَنَّکُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ اَن صَدّوکُمْ عَنِ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ اَن تَعْتَدواْ وَ تَعاوَنواْ عَلَی الْبرِّ وَ التَّقْوَی وَ لا تَعاوَنواْ عَلَی الاِثْمِ وَ الْعُدْوانِ وَ اتَّقواْ اللّهَ اِنَّ اللّهَ شَدیدُ الْعِقابِ) (ای کسانی که
ایمان آورده‌اید!
شعائر الهی و مراسم
حج را
محترم بشمرید و مخالفت با
حدود الهی را
حلال ندانید و نه
ماه حرام را و نه قربانی‌های بی‌نشان و نشان‌دار را و نه آن‌ها را که به قصد
خانه خدا برای به دست آوردن
فضل پروردگار و
خشنودی او می‌آیند. امّا هنگامی که از
احرام بیرون آمدید،
صید کردن برای شما مانعی ندارد و دشمنی با جمعیّتی که شما را از آمدن به
مسجدالحرام در سال
حدیبیه باز داشتند، نباید شما را وادار به تعدّی و تجاوز کند و همواره در راه نیکی و پرهیزگاری به یکدیگر کمک کنید و هرگز در راه گناه و تعدّی همکاری ننمایید و از مخالفت فرمان خدا بپرهیزید که مجازات خدا شدید است.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
(وَ تَعاوَنوا عَلَی الْبِرِّ وَ التَّقْوی وَ لا تَعاوَنوا عَلَی الْاِثْمِ وَ الْعُدْوانِ... ) معنای این جمله روشن است و این جمله بیانگر اساس سنت اسلامی است. کلمه تقوا به معنای مراقب
امر و
نهی خدا بودن است، در نتیجه برگشت معنای تعاون بر بِرّ و تقوا به این است که جامعه مسلمین بر بِرّ و تقوا و یا به عبارتی بر ایمان و
عمل صالح ناشی از
ترس خدا اجتماع کنند و این همان
صلاح و تقوای اجتماعی است و در مقابل آن تعاون بر گناه -یعنی عمل زشت که موجب عقب افتادگی از زندگی سعیده است- و بر
عدوان که تعدی بر حقوق حقه مردم و سلب امنیت از جان و مال و ناموس آنان است، قرار می‌گیرد.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «عُدْوان»، ج۳، ص۱۲۷.
