عجز (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عَجْز (به فتح عین) به معنای ناتوانی و
إِعْجَاز (به کسر الف و فتح جیم) به معنای آخر شی‌ء، از
واژگان نهج البلاغه هستند.
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره حق
اهل البیت (علیهم‌السلام) و ... از این واژه استفاده نموده است.
عَجز (مثل عقل) به معنای ناتوانی آمده است. «عَجَزَ عنهُ. ضعف»
إِعْجَاز: عاجز کردن، ایضاً به معنای آخر شی‌ء آید، مثل دم حیوان، ریشه درخت و مثل آن.
امام (صلوات‌الله‌علیه) در اهمیت
دوست فرموده است:
«أَعْجَزُ النَّاسِ مَنْ عَجَزَ عَنِ اكْتِسَابِ الاِْخْوَانِ، وَأَعْجَزُ مِنْهُ مَنْ ضَيَّعَ مَنْ ظَفِرَ بِهِ مِنْهُمْ.» (عاجزترين مردم كسى است كه از به دست آوردن دوست عاجز بماند و از او عاجزتر كسى است كه دوستان دست آورده را از دست بدهد!)
(شرح‌های حکمت:
)
در
حکمت ۲۲ فرموده است:
«لَنَا حَقٌّ، فَإِنْ أُعْطِينَاهُ، وَإِلاَّ رَكِبْنَا أَعْجَازَ الاِْبِلِ، وَإِنْ طَالَ السُّرَى.» یعنی: ما را حقی است اگر آن حق به ما داده شود هیچ و گرنه
صبر می‌کنیم هر چند که سیر و راه رفتن (زمان) طول کشد.
(شرح‌های حکمت:
) «سُّرَى» بر وزن دعا سیر شبانه است،
«اعجاز الابل» قسمت پائین‌تر پشت شتر و بالای دم آن است، مؤلف گوید: در تفسیر این کلام وجه اوّل
ابو عبید هروی را می‌پسندم که گوید: سوار شدن بر مؤخّر شتر مشقت است یعنی اگر حق ما را منع کردند بر مشقت و ممنوع بودن صبر می‌کنیم هر چند طولانی باشد،
محمد عبده احتمال داده که منظور تحمل مشقت در طلب حق باشد.
موارد بسیاری از این ماده در
نهج البلاغه آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «عجز»، ج۲، ص۷۰۳.
