عتیق (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عتیق:
(وَ لْیَطَّوَّفوا بِالْبَیْتِ الْعَتیقِ) عتیق: از مادّه
«عتق» به معنی «آزاد شدن از بند
رقّیت» است و وجه تسمیه «بیت العتیق» به خانه کعبه در آیه مورد بحث ممکن است از این نظر باشد که
خانه کعبه از قید
ملکیت بندگان آزاد است و در هیچ زمانی جز
خدا مالکی نداشته است و نیز از قید سیطره جبّارانی همچون ابرهه‌ها آزاد شده است.
یکی از معانی «عتیق» گرامی و گران‌بهاست که این مفهوم نیز در خانه کعبه به وضوح دیده می‌شود.
دیگر از معانی «عتیق» «قدیم» است، چنان که «
راغب» در
مفردات گوید: العتیق المقدم فی الزمان او المکان او الرُّتبة؛ «عتیق چیزی است که از نظر
زمان یا
مکان و یا رتبه متقدم باشد.»
این نیز روشن است که خانه کعبه قدیمی‌ترین کانون
توحید است و به گفته
قرآن (
آل عمران ۹۶)
اولین خانه‌ای است که برای انسان‌ها برپاشده است.
به موردی از کاربرد
عتیق در
قرآن، اشاره می‌شود:
(ثُمَّ لْیَقْضوا تَفَثَهُمْ وَ لْیوفوا نُذورَهُمْ وَ لْیَطَّوَّفوا بِالْبَیْتِ الْعَتیقِ) (سپس، باید آلودگی‌هایشان را برطرف سازند و به نذرهای خود
وفا کنند و بر گردِ خانه گرامی کعبه،
طواف کنند.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: مراد از
(وَ لْیَطَّوَّفوا بِالْبَیْتِ الْعَتیقِ) بنا بر آنچه در
تفسیر ائمه
اهل بیت (علیهم‌السّلام) آمده،
طواف نساء است، چون خروج از
احرام به طوری که همه
محرمات احرام حلال شود جز با
طواف نساء صورت نمی‌گیرد و
طواف نساء آخرین عمل
حج است که بعد از آن تمامی محرمات حلال می‌شود و منظور از بیت عتیق کعبه است که به خاطر قدیمی بودنش به این نام نامیده شده، چون اولین خانه‌ای که برای
عبادت خدا در
زمین ساخته شد همین کعبه بوده هم چنان که
قرآن کریم هم فرموده:
(اِنَّ اَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنّاسِ لَلَّذی بِبَکَّةَ مُبارَکاً وَ هُدیً لِلْعالَمینَ) و امروز قریب چهار هزار سال از عمر این خانه می‌گذرد و هنوز آباد و معمور است و در آن روزهایی که
آیات مورد بحث نازل می‌شود بیش از دو هزار و پانصد سال از عمر آن گذشته بود.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «عتیق»، ج۳، ص۹۶.
