عاقَبْتُمْ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عاقَبْتُمْ:(الْكُفَّارِ فَعاقَبْتُم) «عاقَبْتُمْ» از مادّه
«معاقبة» در اصل از «عِقب» (بر وزن كدر) به معناى «پاشنه پا» است،
و به همين مناسبت كلمه «عقبى» به معناى «جزا» و «عقوبت» به معناى «كيفر كار خلاف» آمده است، و روى همين جهت، «معاقبة» به معناى كيفر دادن و
قصاص كردن به كار مى‌رود، و گاه اين واژه (معاقبة) به معنا تناوب در امرى نيز استعمال شده؛ زيرا افرادى كه متناوباً كارى را انجام مى‌دهند هر يک عقب سر ديگرى فرا مى‌رسند. لذا «عاقَبْتُمْ» در آيه فوق، هم به معناى پيروز شدن
مسلمانان بر
کفار و كيفر و مجازات آنها و ضمناً گرفتن غنائم تفسير شده است و هم به معناى «تناوب»؛ چرا كه يک روز نوبت كفار است و روز ديگرى نوبت به مسلمانان مى‌رسد و بر آنها غالب مى‌شوند.
اين احتمال نيز داده شده كه، منظور از اين جمله، رسيدن به عاقبت و پايان كار است، و منظور از پايان كار در اينجا، گرفتن
غنائم جنگى است. هر كدام از اين معانى كه باشد، نتيجه يكى است، فقط راه‌هاى وصول به اين نتيجه متفاوت ذكر شده است (دقت كنيد).
(وَ إِن فَاتَكُمْ شَيْءٌ مِّنْ أَزْوَاجِكُمْ إِلَى الْكُفَّارِ فَعَاقَبْتُمْ فَآتُوا الَّذِينَ ذَهَبَتْ أَزْوَاجُهُم مِّثْلَ مَا أَنفَقُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي أَنتُم بِهِ مُؤْمِنُونَ) (و اگر بعضى از همسران شما به سوى كفّار بروند و شما در جنگى بر آنان پيروز شديد و غنايمى گرفتيد، به كسانى كه همسرانشان رفته‌اند، همانند مَهرى را كه پرداخته‌اند بدهيد؛ و از مخالفت
خداوندی كه شما به او
ایمان داريد بپرهيزيد.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه معاقبه و عقاب به معناى رسيدن به آخر و عاقبت هر چيز تفسير شده، و منظور از آن در آيه اين است كه اگر از كفار غنيمتى كه عاقبت جنگ است به شما رسيد. و بعضى
گفته‌اند كه: عاقبتم با اينكه از
باب مفاعله است به معناى عقبتم - با تشديد قاف- از باب تفعيل است. بعضى
ديگر گفته‌اند: از عقبه به معناى توبه گرفته شده است.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، بر گرفته از مقاله «عاقَبْتُمْ»، ص۳۷۰.
