• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عاق والدین

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


مقالات مرتبط: عقق.

واژه عقوق از «عق» گرفته شده و در لغت به معنای پاره کردن و بریدن آمده است.
[۱] طریحی، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین، واژه «عقق،ج۳،ص۲۲۲.    ».
این عنوان در روایات و کلمات فقها غالباً با اضافه به والدین به کار رفته است.


امیرالمؤمنین علی (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «من العقوق اضاعة الحقوق»،
[۲] تمیمی آمدی، غرر الحکم و درر الکلم،ص۶۷۱.    
یعنی ضایع کردن حقوق از جمله عقوق است.
محقق خوانساری در شرح این حدیث می‌گویند: «مراد این است که عقوق پدر و مادر فقط این نیست که کسی با ایشان بدرفتاری کند و ایشان را آزار دهد، بلکه بجا نیاوردن حقوق ایشان از تعظیم و تکریم و فرمانبرداری و مانند آن نیز از جمله عقوق به شمار می‌رود و وزر و وبال دارد».
[۳] جمال الدین محمد خوانساری، شرح غررالحکم و دررالکلم. تهران: ۱۳۷۳، ج۶، ص۹، ح ۹۲۴۸.
همانطور که می‌دانیم عاق مادر شدن، حرام است چنانکه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمودند: «ان الله حرم علیکم عقوق الامهات».
[۴] قپانچی، حسن علی، شرح رسالة الحقوق امام سجاد (علیه‌السّلام)، دارالتفسیر، ۱۳۷۴، ج۱، ص۵۵۶.

آیت‌الله جوادی آملی می‌گویند: «عقوق پدر و مادر جزء معاصی کبیره است. عاق زن و فرزند شدن حرام نیست بلکه عاق پدر و مادر حرام است.»
[۵] رادیو قرآن، برنامه سروش هدایت: تفسیر آیت‌الله جوادی آملی، مورخ ۱۰/۱/۷۸، ساعت: ۱۰: ۳۰.
بنابراین ما باید از عواملی که عقوق والدین را در پی دارد بپرهیزیم. پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌فرمایند: «ایاکم و عقوق الوالدین فان ریح الجنة توجد من مسیره الف عام و لا یجدها عاق» یعنی: «بترسید از اینکه عاق پدر و مادر و مغضوب آنها شوید زیرا بوی بهشت از هزار سال راه به مشام می‌رسد، ولی هیچگاه به کسانی که مورد خشم پدر و مادر هستند نخواهد رسید».
[۶] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران:دارالکتب الاسلامة، ۱۳۷۸، ج۱۲، ص۸۰.    


یکی از عواملی که عقوق والدین را در پی دارد، نگاه تند و غضبناک به پدر و مادر است. چنانکه امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: «من العقوق ان ینظر الرجل الی ابویه یحد الیهما النظر».
[۷] مجلسی، محمد باقر، مراة العقول فی شرح اخبار آل الرسول (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم). تهران:دارالکتب الاسلامیة، ۱۳۶۳، ج۸، ص۳۹۳.    
حتی اگر پدر و مادر نسبت به فرزند ظلم کرده باشند باز فرزند حق ندارد با نگاه بغض آلود و غضبناک بدانها بنگرد. یکی از آثار این عمل عدم قبولی نماز است چنانکه در حدیث آمده است: «من نظر الی والدیه نظر ماقت و هما ظالمان له لم تقبل له صلاة».
[۸] طبرسی، ابوالفضل علی، مشکاة الانوار فی غرر الاخبار، نجف:مکتبة الحیدریه، ۱۳۸۵ ق، ص۲۸۴.    

همچنین باید بدانیم که ممکن است فردی در زمان حیات پدر و مادر مورد رضای آنها باشد ولی بعد از مرگ آنها به خاطر عدم برآوردن حقوق آنها مثل اد نکردن قرضهای آنان و... مورد عاق ایشان قرار گیرد. عکس این مطلب نیز ممکن است، یعنی چه بسا افرادی در دنیا مورد عاق پدر و مادر قرار گیرند ولی بعد از مرگ آنها، به سبب ادای حقوق آنان - مثل اداء قرض و انجام خیرات و مبرات برای آنها و... مورد رضای پدر و مادر قرار گیرد.
از مطالبی که گفته شد این نتیجه به دست می‌آید که حقوق والدین خصوصا حقوق مادر از جمله حقوق واجبی است که بر عهده هر فرد است و در آیات و روایات نیز بسیار بر آن تاکید شده است.
۱. ↑ طریحی، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین، واژه «عقق،ج۳،ص۲۲۲.    ».
۲. ↑ تمیمی آمدی، غرر الحکم و درر الکلم،ص۶۷۱.    
۳. ↑ جمال الدین محمد خوانساری، شرح غررالحکم و دررالکلم. تهران: ۱۳۷۳، ج۶، ص۹، ح ۹۲۴۸.
۴. ↑ قپانچی، حسن علی، شرح رسالة الحقوق امام سجاد (علیه‌السّلام)، دارالتفسیر، ۱۳۷۴، ج۱، ص۵۵۶.
۵. ↑ رادیو قرآن، برنامه سروش هدایت: تفسیر آیت‌الله جوادی آملی، مورخ ۱۰/۱/۷۸، ساعت: ۱۰: ۳۰.
۶. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران:دارالکتب الاسلامة، ۱۳۷۸، ج۱۲، ص۸۰.    
۷. ↑ مجلسی، محمد باقر، مراة العقول فی شرح اخبار آل الرسول (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم). تهران:دارالکتب الاسلامیة، ۱۳۶۳، ج۸، ص۳۹۳.    
۸. ↑ طبرسی، ابوالفضل علی، مشکاة الانوار فی غرر الاخبار، نجف:مکتبة الحیدریه، ۱۳۸۵ ق، ص۲۸۴.    


دانشنامه موضوعی قرآن، برگرفته از مقاله «حقوق مادر در قرآن و حدیث».    


رده‌های این صفحه : موضوعات قرآنی | والدین
جعبه ابزار