ظِهار (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ظِهار (به کسر ظاء) از
واژگان قرآن کریم به معنای آن است که کسی به زنش بگوید: «
اَنْتِ عَلَیَّ کَظَهْرِ اُمِّی»: تو بر من مانند پشت مادرم هستی.
تفصیل بحث ظهار در
سوره مجادله بیان شده و قبح آن عمل را بیان نموده است.
به وسیله ظهار،
زن بر
مرد حرام می‌شود که در کتب فقهی از آن بحث شده است.
مشتقات
ظِهَار که در
آیات قرآن آمده عبارتند از:
تُظاهِرُونَ (به ضم تاء و کسر هاء) به معنای مورد «ظهار» قرار مى‌دهيد؛
یُظاهِرُونَ (به ضم یاء و کسر هاء) به معنای «ظهار» مى‌كنند، است.
ظِهَار آن است که کسی به زنش بگوید: «
اَنْتِ عَلَیَّ کَظَهْرِ اُمِّی» تو بر من مانند پشت مادرم هستی.
به مواردی از
ظِهَار که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(وَ ما جَعَلَ اَزْواجَکُمُ اللَّائِی تُظاهِرُونَ مِنْهُنَّ اُمَّهاتِکُمْ) (و هرگز همسرانتان را كه مورد «ظهار» قرار مى‌دهيد مادران شما قرار نداده.)
از این آیه روشن می‌شود که
عرب با گفتن جمله «
اَنْتِ عَلَیَّ کَظَهْرِ اُمِّی» زنش را مثل مادر خویش می‌دانست و آن
طلاق بود، آیه می‌گوید با گفتن این کلمه زن مادر نمی‌شود.
(كسانى كه از شما نسبت به زنان‌شان «
ظهار» مى‌كنند و مى‌گويند: «تو نسبت به من به منزله مادرم هستى»)، آنان هرگز مادران‌شان نيستند؛ مادران‌شان تنها كسانى‌اند كه آن‌ها را به دنيا آورده‌اند. آن‌ها سخنى ناپسند و باطل مى‌گويند و به يقين
خداوند بخشنده و آمرزنده است و كسانى كه نسبت به زنان خود «ظهار» مى‌كنند، سپس از گفته خود باز مى‌گردند، بايد پيش از
آمیزش جنسی با يكديگر، برده‌اى را آزاد كنند؛ اين چيزى است كه به آن اندرز داده مى‌شويد و خداوند به آن‌چه انجام مى‌دهيد آگاه است و كسى كه توانايى آزاد كردن برده‌اى نداشته باشد، دو ماه پياپى قبل از آميزش با يكديگر،
روزه بگيرد و كسى كه اين را هم نتواند، شصت
مسکین را
اطعام كند.)
تفصیل قضیّه ظهار در سوره مجادله است چنین است:
در این آیات قبح این عمل و این‌که زن به این وسیله حرام می‌شود، بیان شده است که در این صورت یا باید زنش را طلاق بدهد چنان‌که در فقه آمده و یا در صورت رجوع به زن، باید یک
برده آزاد کند، اگر نتواند دو ماه روزه بگیرد و اگر قادر نباشد شصت
فقیر را اطعام کند، آن‌گاه زن بر وی
حلال می‌شود.
در شان نزول این آیات نوشته‌اند:
اوس بن صامت زنش را در حال
سجده دید پس از
نماز خواست با او مجامعت کند که زن امتناع کرد، اوس غضبناک شد و از او ظهار نمود. زن پیش
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) آمد و گفت: اوس مرا آن‌گاه که جوان بودم و خواستار داشتم تزویج کرد و چون سنّم زیاد شد و دارای فرزندان گردیدم با من ظهار کرد و مثل مادرش گردانید!! حضرت فرمود: نمی‌بینم مگر آن‌که بر وی حرام شده‌ای. گفت: یا رسول اللّه او طلاقی به زبان نیاورد و او پدر فرزندان من است و شروع کرد به گفتن: «
اَشْکُو اِلَی اللَّهِ شِدَّةَ حَالِی» آن‌گاه آیه نازل گردید:
(قَدْ سَمِعَ اللَّهُ قَوْلَ الَّتِی تُجادِلُکَ فِی زَوْجِها وَ تَشْتَکِی اِلَی اللَّهِ) (خداوند سخن آن زن را كه درباره همسرش با تو گفتگو مى‌كرد و به خداوند شكايت مى‌نمود شنيد و تقاضاى او را اجابت كرد.)
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «ظِهار»، ج۴، ص۲۷۶-۲۷۷.
