ظلام (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ظلّام: (بِظَلَّامٍ لِّلْعَبيد) «ظلّام» از مادّه «
ظُلْم»،
صیغه مبالغه و به معناى بسيار ظلم‌كننده است،
انتخاب اين كلمه در اينجا با آن كه خداوند كمترين ظلمى روا نمى‌دارد، شايد به خاطر اين باشد كه اگر او مردم را مجبور به كفر و گناه كند و انگيزه‌هاى كارهاى زشت را در آنان بيافريند و سپس آنها را به جرم اعمالى كه جبراً انجام داده‌اند كيفر دهد، ظلم كوچكى انجام نداده، بلكه
«ظلَّام» خواهد بود!
و ممكن است اشاره به اين باشد كه مقام علم و قدرت و عدل خداوند، چنان است كه اگر ستم كوچكى به كسى كند، بزرگ و بسيار خواهد بود، و مصداق
«ظلّام» خواهد شد، بنابراين او از هر گونه ستمى بر كنار است.
و يا ناظر به كثرت افراد و مصاديق است؛ چرا كه اگر ستم كوچكى به بنده‌اى كند، افراد شبيه او بسيارند، و مجموعاً ظلم بسيار مى‌شود. به هر حال، اين تعبير، دليل بر اختيار و آزادى اراده بندگان است، نه شيطان مجبور است شيطنت كند، نه كافران مجبورند راه
کفر و
عناد و راه
شیطان را پيش گيرند، و نه سرنوشت قطعى و خارج از اراده، براى كسى مقرر شده است.
ترجمه و تفسیر آیات مرتبط با
ظلّام:
(ذَلِكَ بِمَا قَدَّمَتْ أَيْدِيكُمْ وَأَنَّ اللّهَ لَيْسَ بِظَلاَّمٍ لِّلْعَبِيدِ) (اين بخاطر كارهايى است كه با دست خود از پيش فرستاده‌ايد و اينكه خداوند، (نسبت به بندگان خود)، هرگز ستم روا نمى‌دارد.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: ننوشتن و ثبت نكردن اعمال بندگان، اهمال ورزيدن در نظام اعمال است و اين خود ظلم بسيار و ستم بزرگى است، چون اعمال بندگان يكى دو تا نيست و بندگان هم يك نفر و دو نفر نيستند، پس ننوشتن اعمال بندگان ظلمى بزرگ است و در اين صورت خداى تعالى ظلام به بندگان خواهد بود و خدا منزه از چنين ظلمى است.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(ذَلِكَ بِمَا قَدَّمَتْ أَيْدِيكُمْ وَأَنَّ اللّهَ لَيْسَ بِظَلاَّمٍ لِّلْعَبِيدِ) (و به آنان گفته مى‌شود: اين، در مقابل كارهايى است كه با دست خود از پيش فرستاده‌ايد؛ و خداوند نسبت به بندگان، هرگز ستم روا نمى‌دارد!)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: خداوند احدى از بندگان خود را ظلم نمى‌كند، چون خداى تعالى صراطش مستقيم، و در فعلش تخلف و اختلاف نيست، اگر به يك نفر ظلم كند به همه ظلم مى‌كند، و اگر ظالم باشد ظلام (بسيار ستمگر) هم خواهد بود- دقت فرماييد.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(مَا يُبَدَّلُ الْقَوْلُ لَدَيَّ وَمَا أَنَا بِظَلَّامٍ لِّلْعَبِيدِ) (سخن من تغييرناپذير است، و من هرگز به بندگان ستم نخواهم كرد!)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: از جمله «
وَ ما أَنَا بِظَلَّامٍ» نفى ظلم كثير استفاده مى‌شود، مستلزم آن نيست كه بگوييم ظلم كم مى‌كند، چون ظلمى كه تصور كنيم خداى تعالى بكند، هر قدر هم ناچيز باشد به خاطر زياد بودن افرادش باز ظلمى بسيار مى‌شود.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «ظلَّام»، ص۳۶۳.
