طَریقَه (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
طَریقه (به فتح طاء) از
واژگان قرآن کریم به معنای مذهب، حالت و غیره است.
جمع آن
طَرائق است.
که به معنای مذاهب و
آسمان‌های هفتگانه معنا کرده‌اند.
مشتقات
طَریقه که در
آیات قرآن آمده عبارتند از:
الطَّرِیقَة (به فتح طاء و کسر راء) به معنای راه حق؛
بِطَرِیقَتِکُم (به کسر باء و فتح طاء) به معنای راه و روش بهتر شما؛
طَرِیقَةً (به فتح طاء و کسر راء) به معنای رای برتر؛
طَرائِق (به فتح طاء) به معنای مذاهب، طبقات و آسمان‌های هفتگانه است.
طَریقه به معنی مذهب، حالت و غیره است.
به مواردی از
طَریقه که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(وَ اَنْ لَوِ اسْتَقامُوا عَلَی الطَّرِیقَةِ لَاَسْقَیْناهُمْ ماءً غَدَقاً)«و اگر
جنّ و
انس در طریقه حق پایدار می‌بودند با آب فراوان آبشان می‌دادیم.»
ظاهرا مراد آن است که آنها را در
دنیا وسعت و راحتی می‌دادیم مثل:
(وَ لَوْ اَنَّ اَهْلَ الْقُری آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْاَرْضِ) (و اگر اهل شهرها و آبادی‌ها، ايمان مى‌آوردند و تقوا پيشه مى‌كردند، به يقين بركات
آسمان و
زمین را بر آنها مى‌گشوديم.)
«
موسی و
هارون می‌خواهند طریقه و راه و روش بهتر شما را از بین ببرند.»
مُثْلَی مؤنّث امْثَل به معنی افضل است.
(اِذْ یَقُولُ اَمْثَلُهُمْ طَرِیقَةً اِنْ لَبِثْتُمْ اِلَّا یَوْماً) «آن‌که در رای از دیگران برتر است می‌گوید درنگ نکردید مگر یک روز.»
(وَ اَنَّا مِنَّا الصَّالِحُونَ وَ مِنَّا دُونَ ذلِکَ کُنَّا طَرائِقَ قِدَداً) «بعضی از ما صالحان و بعضی پائین‌تر از آنها و دارای مذاهب مختلف هستیم.»
طَرائق جمع طریقه، چنانکه
طرق (بر وزن عنق) جمع طریق می‌باشد، و آن دو بار در
قرآن آمده است.
ظاهرا مراد از طرائق مذاهب و احوال است و در آن «ذوی» مقدّر است.
«قدد» جمع قدّه به معنی قطع می‌باشد، یعنی تکّه تکّه و مختلف.
(وَ لَقَدْ خَلَقْنا فَوْقَکُمْ سَبْعَ طَرائِقَ وَ ما کُنَّا عَنِ الْخَلْقِ غافِلِینَ) (ما بر فراز شما هفت راه طبقات هفتگانه آسمان را قرار داديم؛ و هرگز از خلق خود غافل نبوده‌ايم.)
این آیه نظیر آیه ذیل است:
(وَ بَنَیْنا فَوْقَکُمْ سَبْعاً شِداداً) (و بر فراز شما هفت آسمان محكم بنا كرديم.)
طرائق را آسمان‌های هفتگانه گفته‌اند که بعضی بالای بعضی است.
در
مجمع البیان فرموده هر سماء طریقه است و علت این تسمیه تطارق یعنی بعضی بالای بعضی بودن است.
تفسیر المیزان طرائق را جمع طریقه و آن‌را به معنی راه گرفته و فرموده آسمان‌های هفتگانه محل مرور امر نازل از پیش
خدا به زمین است.
چنانکه فرموده:
(یَتَنَزَّلُ الْاَمْرُ بَیْنَهُنَّ)(فرمان و تدبير او در ميان آنها پيوسته فرود مى‌آيد.)
و فرموده:
(یُدَبِّرُ الْاَمْرَ مِنَ السَّماءِ اِلَی الْاَرْضِ ثُمَّ یَعْرُجُ اِلَیْهِ) (امور اين جهان را از آسمان به سوى زمين تدبير مى‌كند؛ سپس در روزى كه مقدار آن هزار سال از سال‌هايى است كه شما مى‌شمريد به سوى او بالا مى‌رود و
دنیا پايان مى‌يابد.)
و آسمان‌ها راه صعود اعمال و نزول و عروج
ملائکه است چنانکه فرموده:
(اِلَیْهِ یَصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّیِّبُ) (سخنان پاكيزه به سوى او صعود مى‌كند.)
و فرموده:
(وَ ما نَتَنَزَّلُ اِلَّا بِاَمْرِ رَبِّکَ)(ما جز به فرمان
پروردگار تو، نازل نمى‌شويم.)
با این طریق تناسب ذیل آیه با صدر آن روشن می‌شود.
بیان تفسیر المیزان در نوبت خود کامل و جامع است و می‌شود اضافه کرد: آسمان‌ها راه عبور نور خورشید و اشّعه کیهانی و غیره است که پیوسته به سوی زمین سرازیراند، ولی اشکال در این است که طرائق جمع طریقه است، نه طرق چنانکه المیزان نیز متذکر است و آن در قرآن به معنی راه معمولی نیامده بلکه در مذهب و حالت به‌کار رفته است.
الصحاح،
قاموس المحیط،
النهایه و اقرب الموارد طریقه را راه عادی نگفته‌اند.
در
نهج البلاغه و
صحیفه سجّادیه نیز یافت نشد.
به‌نظر می‌آید طرائق در این آیه مثل
آیه ۱۱ سوره جنّ و در آن «ذا» مقدّر باشد، یعنی بالای سر شما هفت آسمان که دارای احوال و خصوصیات مخصوص هستند آفریدیم و ما از خلق غافل نیستیم و می‌دانیم آن خصوصیات در زندگی مردم چه تاثیر دارد.
در «سماء» بند چهارم از سبع سموات سخن رفته و خصوصیات مختلف طبقات جوّ ذکر شده است.
طرائق دو بار در
قرآن کریم به کار رفته است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «طَریقه»، ج۴، ص۲۱۰-۲۱۲.
