• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

طَرْف (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





طَرْف (به فتح طاء و سکون راء) از واژگان قرآن کریم به معنای‌ نگاه کردن و چشم است.
در آیات قرآن هم به همین معنا به کار رفته است.



طَرْف به معنای‌ نگاه کردن و چشم است.
راغب اصفهانی گوید: آن پلک چشم و تحریک پلک است.
از آن نگاه کردن تعبیر می‌کنند که لازمه تحریک، نگاه کردن است.
شیخ طبرسی آن‌را نگاه کردن و چشم فرموده است.
مناسب آیات قرآن نگاه کردن و چشم است.


به مواردی از طَرْف که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - طَرْفُهُمْ‌ (آیه ۴۳ سوره ابراهیم)

(مُهْطِعِينَ مُقْنِعِی رُؤُسِهِمْ لا یَرْتَدُّ اِلَیْهِمْ‌ طَرْفُهُمْ‌)
«سر بر افراخته‌اند که نگاهشان به هم نمی‌خورد، از ترس و وحشت پیوسته چشمشان باز است.»
آن عبارت اخرای خیره شدن است که فرموده: (تَشْخَصُ فِیهِ الْاَبْصارُ)
(چشم‌ها در آن به خاطر ترس و وحشت از حركت باز مى‌ايستد.)


۲.۲ - طَرْفُكَ (آیه ۴۰ سوره نمل)

(قَالَ الَّذِي عِندَهُ عِلْمٌ مِّنَ الْكِتَابِ أَنَا آتِيكَ بِهِ قَبْلَ أَن يَرْتَدَّ إِلَيْكَ طَرْفُكَ فَلَمَّا رَآهُ مُسْتَقِرًّا عِندَهُ قَالَ هَذَا مِن فَضْلِ رَبِّي لِيَبْلُوَنِي أَ أَشْكُرُ أَمْ أَكْفُرُ وَ مَن شَكَرَ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ وَ مَن كَفَرَ فَإِنَّ رَبِّي غَنِيٌّ كَرِيمٌ )
(امّا كسى كه دانشى از كتاب آسمانى داشت گفت: «من پيش از آن‌كه چشم بر هم زنى، آن را نزد تو خواهم آورد!» و هنگامى‌كه سلیمان آن تخت را نزد خود ثابت و پابرجا ديد گفت: «اين از فضل پروردگار من است، تا مرا آزمايش كند كه آيا شُكر او را به جا مى‌آورم يا كفران مى‌كنم؟! و هر كس شكر كند، به نفع خود شكر مى‌كند؛ و هر كس كفران نمايد به خودش زيان رسانده، چراكه پروردگار من، بى‌نياز و بخشنده است.»)


۲.۳ - الطَّرْفِ‌ (آیه ۴۸ سوره صافات)

(وَ عِنْدَهُمْ قاصِراتُ‌ الطَّرْفِ‌ عِینٌ)
«در نزد بهشتیان زنان کوتاه چشم یا کوتاه نگاه هست که نگاه آن‌ها فقط منحصر به شوهران خویش است، و به کس دیگر نگاه نمی‌کنند و نگاه خویش را از دیگران کوتاه کرده‌اند.»


۲.۴ - الطَّرْفِ (آیه ۵۲ سوره ص)

(وَ عِندَهُمْ قَاصِرَاتُ الطَّرْفِ أَتْرَابٌ)
(و نزد آنان همسرانى است كه تنها چشم به شوهرانشان دوخته‌اند، و همسن و سالند.)


۲.۵ - الطَّرْفِ (آیه ۵۶ سوره الرحمن)

(فِيهِنَّ قَاصِرَاتُ الطَّرْفِ لَمْ يَطْمِثْهُنَّ إِنسٌ قَبْلَهُمْ وَ لَا جَانٌّ)
(در آن باغ‌های بهشتی زنانى هستند كه جز به همسران خود عشق نمى‌ورزند؛ و هيچ انس و جنّى پيش از ايشان با آنان تماس نداشته است.)
کلمه قاصرات الطرف در وصف زنان بهشت می‌باشد.
مراد از طرف، چشم یا نگاه است. به عقیده تفسیر المیزان قصر عین کنایه است از ناز و کرشمه و عشوه که زنان بهشتی به شوهران خویش آن‌طور نگاه می‌کنند. آن قولی است که در مجمع البیان نقل شده است.
در «حور» در صفات زنان بهشتی مفصلا بحث شده است. و گفته‌ایم که قاصر به معنی کوتاه و کوتاه کننده هر دو آمده است.


۲.۶ - طَرْفٍ (آیه ۴۵ سوره شوری)

(وَ تَرَاهُمْ يُعْرَضُونَ عَلَيْهَا خَاشِعِينَ مِنَ الذُّلِّ يَنظُرُونَ مِن طَرْفٍ خَفِيٍّ وَ قَالَ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ الْخَاسِرِينَ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنفُسَهُمْ وَ أَهْلِيهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَلَا إِنَّ الظَّالِمِينَ فِي عَذَابٍ مُّقِيمٍ)
(و آن‌ها را مى‌بينى كه بر آتش عرضه مى‌شوند در حالى كه از شدّت ذلّت سرافكنده‌اند و زير چشمى به آن نگاه مى‌كنند؛ و كسانى كه ايمان آورده‌اند مى‌گويند: «زيانكاران واقعى آنانند كه سرمايه وجود خود و خانواده خويش را در روز قيامت از دست داده‌اند؛ آگاه باشيد كه ستمكاران آن روز در عذاب دائم هستند!»)
ضمیر («عَلَیْها») راجع به آتش است، مراد از طرف خفی چنان‌که گفته‌اند، نگاه به گوشه چشم است که شخص گرفتار نمی‌تواند به آن‌چه گرفتار است درست نگاه کند، مانند محکومی که به چوبه دار می‌نگرد آن‌ها هم به آتش آن‌طور نگاه می‌کنند به نظر می‌آید که: طرف در آیه به معنی نگاه است و مفعول‌ («یَنْظُرُونَ») می‌باشد یعنی: «ینظرون نظرا خفیّا.»
در اقرب الموارد گوید: «نَظَرَ بطَرْفٍ‌ خَفِیٍّ» یعنی: قسمت اعظم چشم خویش را از شرم یا ترس بست و با بقیه آن نگاه کرد.



۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۴، ص۲۰۷-۲۱۰.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۵۱۷.    
۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۵، ص۸۹.    
۴. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۵۱۷.    
۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۸۷.    
۶. ابراهیم/سوره۱۴، آیه۴۳.    
۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۲، ص۱۱۹.    
۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۲، ص۸۲.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۳، ص۱۴۸.    
۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۴۹۳.    
۱۱. ابراهیم/سوره۱۴، آیه۴۲.    
۱۲. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۲۶۰.    
۱۳. نمل/سوره۲۷، آیه۴۰.    
۱۴. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۳۸۰.    
۱۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۵۱۸.    
۱۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۳۶۳.    
۱۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۸، ص۱۱۴.    
۱۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۳۴۹.    
۱۹. صافات/سوره۳۷، آیه۴۸.    
۲۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۲۰۷.    
۲۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۱۳۷.    
۲۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۰، ص۴۸۲.    
۲۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۷۵۰.    
۲۴. ص/سوره۳۸، آیه۵۲.    
۲۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۵۶.    
۲۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۳۳۳.    
۲۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۲۱۸.    
۲۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۱، ص۱۲۰.    
۲۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۷۵۰.    
۳۰. رحمن/سوره۵۵، آیه۵۶.    
۳۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۳۳.    
۳۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۱۸۵.    
۳۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۱۱۰.    
۳۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۱۱۰.    
۳۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۳۱۵.    
۳۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۲۰۷.    
۳۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۱۳۷.    
۳۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۳۷۰.    
۳۹. شوری/سوره۴۲، آیه۴۵.    
۴۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۸۸.    
۴۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۸، ص۹۷.    
۴۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۶۶.    
۴۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۲، ص۱۶۲.    
۴۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۵۳.    
۴۵. شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۳، ص۳۶۶.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «طرف»، ج۴، ص۲۰۷-۲۰۸.    






جعبه ابزار