طریق عکس
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
طریق عکس، بهمعنای شیوه اثبات صحت نتایج
اشکال اربعه قیاس، و مباحث
عکس و
عکس نقیض است.
طریق عکس، یکی از راههایی است که در اثبات صحت انتاج ضربهای
اَشکال اربعه
قیاس و همچنین اثبات صحت عکس و عکس نقیض
قضایای موجهه و غیر موجهه کاربرد دارد. طریق عکس عبارت است از: عکسکردن
صغرا یا
کبرا یا هر دو و یا جابهجا کردن دو مقدمه در بعضی از ضروب
شکل دوم، سوم و چهارم تا
قیاس به صورت
شکل اول برگردد که نتیجه آن
بدیهی است. اگر نتیجه بهدست آمده از این
شکل معکوس، با نتیجه اصل یکسان باشد دلیل بر صحت و صدق نتیجه اصل خواهد بود. مثال:
قیاس «بعضی از حیوانها خنداناند و هیچ اسبی خندان نیست» از نوع
قیاس شکل دوم و نتیجه آن عبارت است از: بعضی از حیوانها اسب نیستند.
برای اثبات صحت نتیجه، کبرا را عکس میکنیم تا
قیاسی به این صورت پدید آید: «بعضی از حیوانها خنداناند و هیچ خندانی اسب نیست». این
قیاس، از نوع
قیاس شکل اول است که بدیهی الانتاج و بینیاز از استدلال و نتیجه آن عبارت است از: «بعضی از حیوانها اسب نیستند». این نتیجه با نتیجه قضیه اصل (که از نوع
قیاس شکل دوم بود) یکسان، و دلیل بر صحت آن است.
این یادآوری لازم است که با عکسکردن صغرا در بعضی از ضربهای
شکل چهارم، آن
شکل به
شکل دوم برمیگردد و با عکسکردن کبرا در بعضی از ضربهای آن، آن
شکل به
شکل سوم بر میگردد و این برگرداندن به
شکل دوم و سوم (با اینکه این دو
شکل نیز،
بدیهی الانتاج نیستند و به
استدلال نیاز دارند) یا به این سبب است که این دو را به این لحاظ پذیرفتهاند که نتیجه صادق میدهند و یا از این لحاظ که
شکل دوم و سوم به
شکل اول برگردانده میشود (که بدیهی الانتاج و بینیاز از استدلال است). طریق عکس، علاوه بر اثبات صحت نتایج
اَشکال اربعه
قیاس در مباحث عکس و عکس نقیض قضایای موجهه و غیر موجهه هم کاربرد دارد.
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
•
مظفر، محمدرضا، المنطق. • تفتازانی، عبدالله بن شهابالدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق.
•
حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید. • قطبالدین رازی، محمد بن محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «طریق عکس»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۲/۱۲.