• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ضمایر قرآن

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


ضمایر قرآن، الفاظ قرآنی جایگزین اسم را ضمایر قرآنی گویند.


«ضمیر» کلمه‌ای است که جای اسم می‌آید و فایده آن اختصار کلام و جلوگیری از تکرار اسم است.

ضمیر -که کوفیان به آن کنایه یا مکنی نیز می‌گویند- کلمه‌ای است که یا بر متکلم، دلالت می‌کند؛ مثل «انا» در (انی انا ربک…)
[۱] طه/سوره۲۰، آیه۱۲.    .
یا بر مخاطب؛ مثل «انت» در (قلنا لا تخف انک انت الاعلی).
[۲] طه/سوره۲۰، آیه۶۸.    .
یا بر غایب؛ مانند «هو» در (وهو الذی خلق السماوات والارض بالحق…).
[۳] انعام/سوره۶، آیه۷۳.    .


ضمیر در تقسیمی دیگر یا بارز است یا مستتر.

۳.۱ - ضمیر بارز

ضمیر بارز آن است که صورتش در لفظ پیدا باشد؛ مانند: (لاقطعن ایدیکم وارجلکم من خلاف)؛ «حتما دستها و پاهای شما را از چپ و راست خواهم برید».
[۴] شعرا/سوره۲۶، آیه۴۹.    .
در این آیه، ضمیر «کم» بارز است.

۳.۲ - ضمیر مستتر

ضمیر مستتر آن است که در لفظ نشانی از آن نباشد؛ مانند: (وانذر عشیرتک الاقربین)؛ «و خویشان نزدیکت را هشدار ده».
[۵] شعراء/سوره۲۶، آیه۲۱۴.    .
ضمیر «انت» در فعل «انذر» مستتر است.
[۶] سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، الاتقان فی علوم القرآن، ج۲، ص۳۳۴-۳۴۴.    
[۷] کمالی دزفولی، علی، قرآن ثقل اکبر، ص۲۳۹-۳۴۸.
[۸] بستانی، بطرس، محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة، ص۵۳۹.


ضمیر فصل؛
ضمیر شأن؛
ضمیر قصه؛
قواعد ضمایر.

۱. ↑ طه/سوره۲۰، آیه۱۲.    .
۲. ↑ طه/سوره۲۰، آیه۶۸.    .
۳. ↑ انعام/سوره۶، آیه۷۳.    .
۴. ↑ شعرا/سوره۲۶، آیه۴۹.    .
۵. ↑ شعراء/سوره۲۶، آیه۲۱۴.    .
۶. ↑ سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، الاتقان فی علوم القرآن، ج۲، ص۳۳۴-۳۴۴.    
۷. ↑ کمالی دزفولی، علی، قرآن ثقل اکبر، ص۲۳۹-۳۴۸.
۸. ↑ بستانی، بطرس، محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة، ص۵۳۹.


فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «ضمایر قرآن».    




جعبه ابزار