ضَجْع (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ضَجْع (به فتح ضاد و سکون جیم) از
واژگان قرآن کریم به معنای دراز کشیدن (خوابیدن) است.
مَضاجع (به فتح میم) جمع
مضجع، به معنای محل دراز کشیدن (خوابگاه) است.
این کلمه به صورت جمع سه بار در
قرآن به کار رفته است.
ضَجْع به معنای دراز کشیدن (خوابیدن) است.
«ضَجَعَ الرَّجُلُ ضَجْعاً وَ ضُجُوعاً: وَضَعَ جنبَهِ بالارض فهو ضَاجِعٌ.» مضاجع جمع مضجع، محل دراز کشیدن (خوابگاه) است.
به مواردی از
ضَجْع که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(فَعِظُوهُنَّ وَ اهْجُرُوهُنَّ فِی الْمَضاجِعِ وَ اضْرِبُوهُنَّ) «آن‌ها را
موعظه کنید، در خواب‌گاه‌ها از آن‌ها کنار باشید، آن‌ها را بزنید.»
این سه عمل به ترتیب است.
(قُلْ لَوْ کُنْتُمْ فِی بُیُوتِکُمْ لَبَرَزَ الَّذِینَ کُتِبَ عَلَیْهِمُ الْقَتْلُ اِلی مَضاجِعِهِمْ) «بگو اگر در خانه‌هایتان می‌بودید آنان‌که قتل بر آن‌ها نوشته شده بود حتما به سوی قتلگاه‌های خویش بیرون می‌شدند.»
مضجع اعمّ از آن‌است که خوابگاه باشد یا
قبر یا قتلگاه. مراد از مضاجع در آیه قتلگاه‌هاست.
در زیارت
امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) می‌خوانیم
«السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا مَوْلَای وَ عَلَی ضَجِیعَیْکَ آدَمَ وَ نُوحٍ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ.» یعنی:
سلام بر تو و بر دو هم مضجعت و هم قبرت
آدم و
نوح. بنابر روایتی که آدم و نوح نیز در آن‌جا مدفون‌اند.
(زعَنِ الْمَضاجِعِ یَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَ طَمَعاً) (پهلوهای‌شان از بسترها دور مى‌شود و شبانگاه به پا مى‌خيزند و رو به درگاه
خدا مى‌آورند و پروردگار خود را با بيم و اميد مى‌خوانند.)
به موردی که در
نهج البلاغه به کار رفته است، اشاره می‌شود:
امام علی (صلوات‌الله‌علیه) به شخصی می‌فرماید:
«مَتى غَرَّتْكَ؟ أَبِمَصَارِعِ آبَائِكَ مِنَ الْبِلَى اَمْ بِمَضَاجِعِ أُمَّهَاتِكَ تَحْتَ الثَّرَی.» «
دنیا کی (چه وقت؟) تو را مغرور کرده؟! آیا با مصارع پدرانت از پوسیدگی؟ يا آن‌گاه كه مادرانت به زير خاک رفتند؟»
منظور از مضاجع قبور است.
این کلمه به صورت جمع سه بار در قرآن به کار رفته است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «ضجع»، ج۴، ص۱۷۱-۱۷۲.
