صوفی سعیدی ناگوری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
صوفی سعیدی ناگوری، حمید
الدین،
صوفی سلسله
چشتیه در
قرن هفتم است.
او در
دهلی به
دنیا آمد.
از کودکی به فراگیری علوم نزد استادانی چون شمس
الدین حلوایی و محمد جوینی پرداخت.
سپس به
اجمیر رفت و به معین
الدین چشتی دست ارادت داد.
در آن جا با
قطب الدین بختیار اوشی همدرس بود.
پس از مدتی، حمید
الدین از بزرگترین خلفای معین
الدین شد و از او سلطان التارکین
لقب گرفت.
حمید
الدین با اجازه معین
الدین به
ناگور رفت و به
تربیت سالکان پرداخت؛
از این رو، به ناگوری مشهور شد.
گفته شده است که حمید
الدین به سبب اقامتش در روستای سوال/ سیوال، از توابع اجمیر، یا به سبب توجه خاص وی به سؤال و جواب در موضوعات تصوف، به سؤالی نیز معروف شد.
ناگوری با بهاء
الدین زکریا مولتانی و جلال
الدین تبریزی مکاتبه داشت.
مضمون غالب این نامه‌ها در
نکوهش دنیا و در پیش گرفتن
فقر، وتعریضی است به صوفیان سهروردی که در ثروت اندوزی
افراط می‌کردند.
او در اواخر عمر، نوۀ خود، فرید
الدین محمد، را به جانشینی برگزید و سلسله اخلافش از طریق او ادامه یافت.
وی در زندگی طولانی خود طریقه جدیدی تأسیس نکرد، اما بعدها یکی از نوادگانش، به نام نظام
الدین نارئولی (متوفی ۹۹۹)، شاخه نظام شاهی چشتیه را بنیان نهاد.
حمید
الدین در ۶۷۳
وفات یافت و در ناگور به
خاک سپرده شد.
اعقاب وی در ناگور جایگاه مهمی در
حکومت و نیز در میان
مردم یافتند، به گونه‌ای که بیشترین اعتبار ناگور به عنوان کانونی مهم در تصوف، در زمان
خواجه حسین ناگوری، یکی از اخلاف حمید
الدین، بوده است.
ناگوری نخستین نویسنده از مشایخ چشتیه به شمار می‌رود.
آثار او از چنان شهرتی برخوردار بود که نظام
الدین اولیاء برخی از سخنان او را انتخاب کرد و به خط خود نوشت.
میرخورد نیز در سیر الاولیاء از روی همین دست خط از حمید
الدین نقل قول کرده است.
مهم ترین آثار او عبارت‌اند از: اصول الطریقه، که مشهورترین اثر ناگوری است
و منسوب به او نیز دانسته شده است؛
مراتب شریعت؛
و عشقیه یا خیالات العشاق، که گفتاری است به نثر روان آمیخته با نظم و با سربندهای «هیهات هیهات» و «ای جان من»، در موضوع عشق الهی.
این اثر به قاضی حمید
الدین ناگوری نیز منسوب است.
رسائل دیگری نیز به وی نسبت داده شده است، ازجمله رساله در سه گروه بندگان برگزیده، رساله در سماع، رساله در سلوک، و رساله در جواب سؤالات.
آثاری نیز دربارۀ حمید
الدین نوشته شده که از آن جمله است سرور الصدور و نور البدور.
این اثر را فرید
الدین چاک پران (متوفی ۷۳۴)، خلیفه ناگوری، نوشته و مهمترین اثر در بازشناخت ملفوظات و سوانح مهم
زندگی او و خلفایش است.
بخشی از این اثر شامل اصل و ترجمه غزلی از
نظامی گنجوی به زبان هندویی است که گفته می‌شود خود حمید
الدین آن را به هندویی برگردانده و احتمالاً یکی از قدیم ترین ترجمه های
اشعار نظامی در خارج از
ایران است.
۱)) غلامعلی آریا، طریقه چشتیه در هند و پاکستان، تهران ۱۳۶۵ش؛
(۲) جلال
الدین بخاری، خلاصه الالفاظ جامع العلوم، چاپ غلام سرور، اسلام آباد۱۳۷۱ش.
(۳) عبد الحی حسنی، نزهه الخواطر و بهجه المسامع و النواظر، هند ۱۳۴۱ش/۱۹۶۲.
(۴) محمد ذکی، تصوف برّ صغیر مین، دهلی، ۱۳۷۱ش/۱۹۹۲.
(۵) محمد سلیم اختر، محمدسلیم، "سرور الصدور"، درعابدی نامه، دهلی، ۱۳۷۱ش/۱۹۹۲.
(۶) محمد بن مبارک میرخورد، سیرالاولیاء در احوال و ملفوظات مشایخ چشت، لاهور ۱۳۵۷ش.
(۷) محمد غوثی شطاری، گلزار ابرار، چاپ محمد ذکی، علیگره، بی تا.
(۸) لعل بیگ لعلی بدخشی، ثمرات القدس من شجرات الانس، چاپ کمال حاج سید جوادی، تهران ۱۳۷۶ش.
(۹) عبد الحق محدث دهلوی، اخبار الاخیار فی اسرار الابرار، چاپ علیم اشرف خان، تهران ۱۳۸۳ش.
(۱۰) احمد منزوی، فهرستواره کتابهای فارسی، تهران ۱۳۸۲ش.
(۱۱) Saiyid Athar Abbas Rizvi, A History of Sufism in India, New Delhi ۱۹۷۸.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «صوفی سعیدی ناگوری »، شماره۶۴۳۹.
