• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

صله رحم (فقه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


مقالات مشابه: صله رحم (علوم دیگر).

صِلَه رَحِم: احسان و نیکی کردن به نزدیکان می‌باشد.


مراد از صله در این جا مطلق احسان و نیکی است، هرچند با سلام کردن و دیدار با یکدیگر که بر حسب عادات و رسوم، مختلف است.
[۱] لسان العرب و مجمع البحرین.
[۲] مرآة العقول، ج۱، ص۳۶۳.


مراد از «رحم» خویشاوندان نسبی است که از راه ولادت منتسب به انسان‌اند ـ نه دامادی و شیر خوردن ـ مانند برادر و خواهر نسبی ، عمو، عمّه، خاله، دایی و فرزندان آنان. برخی، رحم را به محارمی که ازدواج با آنان حرام است، اختصاص داده‌اند.
[۳] القواعد و الفوائد، ج۱، ص۵۰.
[۴] الاقطاب الفقهیة، ج۱، ص۱۰۱.    
[۵] مفاتیح الشرائع، ج۱، ص۸.
[۶] صراط النجاة، تبریزی، ج۵، ص۲۶۱.
از عنوان یاد شده به مناسبت در بابهایی چون هبه ، نکاح و شهادت سخن گفته‌اند.

خداوند در قرآن کریم، قطع رحم را همپای «افساد در زمین» نکوهش کرده است
[۷] محمد/سوره۴۷، آیه۲۲.    
و در جایی دیگر، ارحام را در ردیف خود شمرده و به پروا کردن از خود و ارحام فرمان داده است
[۸] نساء/سوره۴، آیه۱.    
هر دو سیاق، نشانگر عظمت و اهمیت صله رحم است. در روایات فراوان نیز بر صله رحم تأکید و برای آن فواید زیادی شمرده شده است. امام باقر علیه السّلام می‌فرماید: «صله رحم اعمال انسان را پاک، اموال را زیاد، بلا را دفع و حساب را آسان می‌کند و اجل را به تأخیر می‌اندازد»
[۹] وسائل الشیعة، ج۲۱، ص۵۳۴.    

امام صادق علیه السّلام می‌فرماید: «نخستین گوینده در قیامت رحم است که می‌گوید: پروردگار من! هر که در دنیا مرا وصل کرد رحم به جا آورد تو امروز بین خود و او را وصل گردان و هر که در دنیا مرا قطع کرد، تو امروز بین خود و او را قطع کن»
[۱۰] وسائل الشیعة، ج۲۱، ص۵۳۴.    

در حدیثی دیگر از آن حضرت آمده است: «صله رحم کن، هرچند با دادن آبی. برترین چیزی که به آن صله رحم می‌شود، خودداری از آزار رسانی به رحم است»
[۱۱] وسائل الشیعة، ج۲۱، ص۵۳۹.    


قطع رحم صله رحم حرام است؛ بلکه برخی آن را از گناهان کبیره شمرده‌اند.
[۱۲] مجمع الفائدة، ج۱، ص۳۵۸.
بنابر این، صله رحم در حدی که مکلّف را از عنوان «قاطع رحم» خارج کند، واجب خواهد بود
[۱۳] الاقطاب الفقهیة، ج۱، ص۱۰۱.
و افزون بر آن مستحب است.
[۱۴] القواعد و الفوائد، ج۱، ص۵۴ ـ ۵۳.


مرجع در کیفیت صله رحم عرف است که به اختلاف عادتها و نیز دوری و نزدیکی محل سکونت متفاوت خواهد بود. صله رحم با سلام کردن و احوال پرسی، هدیه دادن و هر نوع کمک مالی و احسان و نیکی ای که مقدور انسان می‌باشد و همچنین ترک آزار و اذیت تحقق می‌یابد.
[۱۵] القواعد و الفوائد، ج۱، ص۵۲ ـ ۵۳.
[۱۶] مفاتیح الشرائع، ج۱، ص۸.

هرگاه رحم از کسانی که نفقه آنان ـ در صورت فقر ـ بر انسان واجب است نباشد، آیا از جهت صله رحم، در صورت توانگری، دادن مال به آنان واجب است یا نه؟ برخی قائل به وجوب شده‌اند.
[۱۷] جواهر الکلام، ج۲۸، ص۱۹۱.


(۱) قرآن کریم.
(۲) لسان العرب و مجمع البحرین.
(۳) مرآة العقول.
(۴) القواعد و الفوائد.
(۵) الاقطاب الفقهیة.
(۶) مفاتیح الشرائع.
(۷) صراط النجاة، تبریزی.
(۸) وسائل الشیعة.
(۹) مجمع الفائدة.
(۱۰) جواهر الکلام.

۱. ↑ لسان العرب و مجمع البحرین.
۲. ↑ مرآة العقول، ج۱، ص۳۶۳.
۳. ↑ القواعد و الفوائد، ج۱، ص۵۰.
۴. ↑ الاقطاب الفقهیة، ج۱، ص۱۰۱.    
۵. ↑ مفاتیح الشرائع، ج۱، ص۸.
۶. ↑ صراط النجاة، تبریزی، ج۵، ص۲۶۱.
۷. ↑ محمد/سوره۴۷، آیه۲۲.    
۸. ↑ نساء/سوره۴، آیه۱.    
۹. ↑ وسائل الشیعة، ج۲۱، ص۵۳۴.    
۱۰. ↑ وسائل الشیعة، ج۲۱، ص۵۳۴.    
۱۱. ↑ وسائل الشیعة، ج۲۱، ص۵۳۹.    
۱۲. ↑ مجمع الفائدة، ج۱، ص۳۵۸.
۱۳. ↑ الاقطاب الفقهیة، ج۱، ص۱۰۱.
۱۴. ↑ القواعد و الفوائد، ج۱، ص۵۴ ـ ۵۳.
۱۵. ↑ القواعد و الفوائد، ج۱، ص۵۲ ـ ۵۳.
۱۶. ↑ مفاتیح الشرائع، ج۱، ص۸.
۱۷. ↑ جواهر الکلام، ج۲۸، ص۱۹۱.


فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، زیر نظر آیت‌الله محمود هاشمی‌شاهرودی، ج۵، ص۱۰۲، برگرفته از صله رحم در فقه.    


رده‌های این صفحه : اخلاق اسلامی | صله رحم
جعبه ابزار