صفر المظفّر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
صفر المظفر یا
ماه صفردومین
ماه قمری است. ماه صفر اعمال مشترک و مخصوصی (مانند
نماز،
روزه،
دعا و خواندن
زیارت اربعین) دارد.
ماه صفر دومین ماه قمری است که برای نام‌گذاری آن دو دلیل ذکر می‌شود:
نخست این‌که از صُفْرَة به معنای زردی گرفته شده؛ زیرا زمان انتخاب نام با فصل پاییز و زرد شدن برگ درختان مقارن بوده است.
دلیل دوم این‌که از صِفْر به معنای خالی گرفته شده است؛ چراکه با پایان یافتن
ماه‌های حرام (
رجب،
ذی‌القعده،
ذی‌الحجه و
محرم) قبایل بار دیگر وارد
جنگ می‌شدند و شهرها خالی می‌شد.
معروف است که صفر ماهی منحوس است. در چرایی منحوس بودن ماه صفر دلایلی از جمله رحلت
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم)، شهادت
امام حسن (علیه‌السلام) و
امام رضا (علیه‌السلام) در این ماه را ذکر می‌کنند. هم‌چنین ابتدای ماه صفر با ورود کاروان اسرا به شهر
شام مصادف است و نیز آغاز
جنگ صفین در نخستین روز صفر بوده است.
در برخی
روایات اسلامی آمده است که
مسلمانان از انجام کارهای مهم در ماه صفر، پرهیز و برای دفع آفات و بلایای این ماه بسیار
صدقه دهند. به همین دلیل مسلمانان از این ماه به عنوان ماهی
نحس و بدیُمن یاد می‌کنند؛ چراکه در این ماه
وحی قطع می‌شود.
حضرت علی (علیه‌السلام) در این مورد فرموده است: با رحلت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) چیزی قطع شد که با فوت هیچ احدی قطع نشد.
در برخی روایات، روزهای اول، دهم و بیستم ماه صفر از ایام نحس شمرده و از سفرکردن در این روزها
نهی شده است.
ماه صفر اعمالی دارد که عبارت‌اند از:
اعمال مشترک اول هر ماه در ابتدای ماه صفر نیز قابل توجه است؛ از جمله:
در زمان دیدن هلال خواندن
دعای هلال وارد شده است. حداقل آن است که سه مرتبه بگوید: «اللّهُ اَکْبَر» و سه مرتبه «لا الهَ الَّا الْلّه» و سپس بگوید: «اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذی اذْهَبَ شَهْرَ کَذا وَ جاءَ بِشَهْرِ کَذا» بهترین دعای زمان رؤیت هلال، دعای چهل و سوم
صحیفه سجادیه است.
خواندن هفت مرتبه سوره «حمد». از اموری که بر آن تأکید شده، سه روز روزه گرفتن در هر ماه است. مرحوم
علامه مجلسی در
زاد المعاد می‌گوید: مطابق مشهور، این سه روز، پنجشنبه اول ماه و پنجشنبه آخر ماه و چهارشنبه اول از دهه وسط ماه است.
خواندن
نماز در شب و روز اول ماه صفر بدین‌گونه است:
دو
رکعت نماز به جا آورد، به این نحو که: در هر رکعت پس از
سوره حمد،
سوره انعام را بخواند؛ سپس از خداوند متعال بخواهد که او را از هر ترسی و هر دردی ایمن گرداند.
خواندن نماز اول ماه که آن دو رکعت است، در رکعت اول بعد از حمد، سی مرتبه
سوره توحید و در رکعت دوم بعد از حمد، سی مرتبه
سوره قدر بخواند و بعد از نماز صدقه‌ای در راه
خدا بدهد، هر کس چنین کند، سلامت خود را در آن ماه از خداوند متعال گرفته است.
درباره اعمال مستحبی که در ماه صفر
ذکر شده، اهم آن‌ها خواندن
دعا،
تلاوت قرآن، اقامه نماز و روزه‌داری است.
دعای ویژه ماه صفر نیز از محدث بزرگ مرحوم «
فیض کاشانی» نقل شده که مستحب است هر روز ۱۰ مرتبه قرائت شود: «یا شَدیدَ الْقُوی وَیا شَدیدَ الْمِحالِ یا عَزیزُ یا عَزیزُ یا عَزیزُ ذَلَّتْ بِعَظَمَتِکَ جَمیعُ خَلْقِکَ فَاکْفِنی شَرَّ خَلْقِکَ یا مُحْسِنُ یا مُجْمِلُ یا مُنْعِمُ یا مُفْضِلُ یا لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ سُبْحانَکَ اِنّی کُنْتُ مِنَ الظّالِمینَ فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَنَجَّیْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَکَذلِکَ نُنْجِی الْمُؤْمِنینَ وَصَلَّی اللّهُ عَلی مُحَمَّدٍ وَ الِهِ الطَّیِّبینَ الطّاهِرینَ»؛ ای سخت نیرو و‌ای سخت عقوبت! ای عزیز! ای عزیز! ای عزیز! در برابر عظمت تو همه آفریدگانت خوار شدند؛ پس کفایت کن از من
شر خلقت را. ای نیکو ده! ای زیبایی‌بخش! ای نعمت‌بخش! ای فزون‌بخش! ای که معبودی جز تو نیست! منزهی تو و من از ستم‌کاران هستم. پس دعای او (یونس) را
اجابت کردیم و از اندوه نجاتش دادیم و این چنین نجات دهیم
مؤمنان را و درود خدا بر محمد و آل پاک و پاکیزه‌اش».
سید بن طاووس در
کتاب اقبال الاعمال نیز اعمالی را برای ماه صفر ذکر کرده که به شرح ذیل است:
در روز سوم ماه صفر، دو رکعت نماز بخوان که در رکعت اول سوره حمد و
سوره فتح و در رکعت دوم سوره حمد و سوره توحید قرائت شود و پس از
سلام نماز، صد بار
صلوات بفرست و صد بار آل
ابی‌سفیان را لعنت کن و صد مرتبه
استغفار نما و آن‌گاه
حاجت خویش را از خداوند بخواه.
در
روز اربعین زیارت امام حسین (علیه‌السلام)
مستحب است و مورد تأکید قرار گرفته.
در روایتی که
شیخ طوسی از
امام حسن عسکری (علیه‌السلام) نقل کرده، چنین آمده است: نشانه‌های
مؤمن پنج چیز است: به جای آوردن ۵۱ رکعت نماز (۱۷ رکعت
نماز واجب و ۳۴ رکعت نافله)؛ خواندن زیارت اربعین
امام حسین (علیه‌السلام)؛
انگشتر را بر دستِ راست نهادن؛ پیشانی را هنگام سجده بر خاک گذاردن و «بسم‌الله‌الرّحمن‌الرّحیم» را در نماز بلند گفتن.
زیارت امام حسین (علیه‌السّلام) در بیستم صفر؛ اربعین شهادت آن حضرت
مستحب مؤکد است.
متن زیارت چنین است:
«السَّلامُ عَلَی وَلِیِّ اللَّهِ وَ حَبِیبِهِ السَّلامُ عَلَی خَلِیلِ اللَّهِ وَ نَجِیبِهِ السَّلامُ عَلَی صَفِیِّ اللَّهِ وَ ابْنِ صَفِیِّهِ السَّلامُ عَلَی الْحُسَیْنِ الْمَظْلُومِ الشَّهِیدِ السَّلامُ عَلَی اَسِیرِ الْکُرُبَاتِ وَ قَتِیلِ الْعَبَرَاتِ اللَّهُمَّ اِنِّی اَشْهَدُ اَنَّهُ وَلِیُّکَ وَ ابْنُ وَلِیِّکَ وَ صَفِیُّکَ وَ ابْنُ صَفِیِّکَ الْفَائِزُ بِکَرَامَتِکَ اَکْرَمْتَهُ بِالشَّهَادَةِ وَ حَبَوْتَهُ بِالسَّعَادَةِ وَ اجْتَبَیْتَهُ بِطِیبِ الْوِلادَةِ وَ جَعَلْتَهُ سَیِّدا مِنَ السَّادَةِ وَ قَائِدا مِنَ الْقَادَةِ وَ ذَائِدا مِنَ الذَّادَةِ وَ اَعْطَیْتَهُ مَوَارِیثَ الْاَنْبِیَاءِ وَ جَعَلْتَهُ حُجَّةً عَلَی خَلْقِکَ مِنَ الْاَوْصِیَاءِ فَاَعْذَرَ فِی الدُّعَاءِ وَ مَنَحَ النُّصْحَ وَ بَذَلَ مُهْجَتَهُ فِیکَ لِیَسْتَنْقِذَ عِبَادَکَ مِنَ الْجَهَالَةِ وَ حَیْرَةِ الضَّلالَةِ وَ قَدْ تَوَازَرَ عَلَیْهِ مَنْ غَرَّتْهُ الدُّنْیَا وَ بَاعَ حَظَّهُ بِالْاَرْذَلِ الْاَدْنَی وَ شَرَی آخِرَتَهُ بِالثَّمَنِ الْاَوْکَسِ وَ تَغَطْرَسَ وَ تَرَدَّی فِی هَوَاهُ وَ اَسْخَطَکَ وَ اَسْخَطَ نَبِیَّکَ؛
سلام بر ولیّ خدا و حبیبش، سلام بر دوست خدا و نجیبش، سلام بر بنده برگزیده خدا و فرزند برگزیده‌اش، سلام بر حسین مظلوم
شهید، سلام بر آن دچار گرفتاری‌ها و کشته اشک‌ها. خدایا! من گواهی می‌دهم که حسین ولیّ تو و فرزند ولیّ تو، و فرزند برگزیده توست. حسینی که به کرامتت رسیده، او را به
شهادت گرامی داشتی، و به خوش‌بختی اختصاصش دادی، و به پاکی ولادت برگزیدی، و او را آقایی از آقایان، و پیش‌روی از پیش‌رویان، و مدافعی از مدافعان
حق قرار دادی، و میراث‌های
پیامبران را به او عطا فرمودی، و او را از میان جانشینان
حجت بر بندگانت قرار دادی، و در دعوتش جای عذری باقی نگذاشت، و از خیرخواهی دریغ نورزید، و جانش را در راه تو بذل کرد، تا بندگانت را از
جهالت و سرگردانی
گمراهی برهاند؛ درحالی‌که بر علیه او به کمک هم برخاستند، کسانی که
دنیا مغرورشان کرد، و بهره واقعی خود را به فرومایه‌تر و پست‌تر چیز فروختند، و و آخرتشان را به کم‌ترین بها به گردونه فروش گذاشتند،
تکبر کردند و خود را در دامن هوای نفس انداختند، تو را و پیامبرت را به
خشم آوردند.
«وَ اَطَاعَ مِنْ عِبَادِکَ اَهْلَ الشِّقَاقِ وَ النِّفَاقِ وَ حَمَلَةَ الْاَوْزَارِ الْمُسْتَوْجِبِینَ النَّارَ
[لِلنَّارِ
] فَجَاهَدَهُمْ فِیکَ صَابِرا مُحْتَسِبا حَتَّی سُفِکَ فِی طَاعَتِکَ دَمُهُ وَ اسْتُبِیحَ حَرِیمُهُ اللَّهُمَّ فَالْعَنْهُمْ لَعْنا وَبِیلا وَ عَذِّبْهُمْ عَذَابا اَلِیما السَّلامُ عَلَیْکَ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ السَّلامُ عَلَیْکَ یَا ابْنَ سَیِّدِ الْاَوْصِیَاءِ اَشْهَدُ اَنَّکَ اَمِینُ اللَّهِ وَ ابْنُ اَمِینِهِ عِشْتَ سَعِیدا وَ مَضَیْتَ حَمِیدا وَ مُتَّ فَقِیدا مَظْلُوما شَهِیدا وَ اَشْهَدُ اَنَّ اللَّهَ مُنْجِزٌ مَا وَعَدَکَ وَ مُهْلِکٌ مَنْ خَذَلَکَ وَ مُعَذِّبٌ مَنْ قَتَلَکَ وَ اَشْهَدُ اَنَّکَ وَفَیْتَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَ جَاهَدْتَ فِی سَبِیلِهِ حَتَّی اَتَاکَ الْیَقِینُ فَلَعَنَ اللَّهُ مَنْ قَتَلَکَ وَ لَعَنَ اللَّهُ مَنْ ظَلَمَکَ وَ لَعَنَ اللَّهُ اُمَّةً سَمِعَتْ بِذَلِکَ فَرَضِیَتْ بِهِ؛
و
اطاعت کردند از میان بندگانت، اهل شکاف‌افکنی و نفاق و بارکشان
گناهان سنگین، و سزواران
آتش را پس با آنان درباره تو صابرانه و به حساب تو
جهاد کرد، تا در طاعت تو خونش ریخته شد و حریمش
مباح گشت. خدایا! آنان را
لعنت کن لعنتی سنگین، و عذابشان کن عذابی دردناک، سلام بر تو ای فرزند
رسول خدا، سلام بر تو‌ای فرزند سرور جانشینان، شهادت می‌دهم که تو امین خدا و فرزند امین اویی، خوش‌بخت زیستی، و ستوده درگذشتی، و از دنیا رفتی گم‌گشته، و مظلوم و شهید، گواهی می‌دهم که خدا وفاکننده است. آن‌چه را به تو وعده داده، و نابودکننده کسانی را که از یاری‌ات دریغ ورزیدند، و عذاب‌کننده کسانی را که تو را کشتند، و گواهی می‌دهم که تو به
عهد خدا وفا کردید و در راهش به به جهاد برخاستی تا مرگ فرا رسید؛ پس خدا لعنت کند کسانی را که تو را کشتند، و به تو
ستم کردند، و این جریان را شنیدند و به آن خشنود شدند،
«اللَّهُمَّ اِنِّی اُشْهِدُکَ اَنِّی وَلِیٌّ لِمَنْ وَالاهُ وَ عَدُوٌّ لِمَنْ عَادَاهُ بِاَبِی اَنْتَ وَ اُمِّی یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ اَشْهَدُ اَنَّکَ کُنْتَ نُورا فِی الْاَصْلابِ الشَّامِخَةِ وَ الْاَرْحَامِ الْمُطَهَّرَةِ
[الطَّاهِرَةِ
] لَمْ تُنَجِّسْکَ الْجَاهِلِیَّةُ بِاَنْجَاسِهَا وَ لَمْ تُلْبِسْکَ الْمُدْلَهِمَّاتُ مِنْ ثِیَابِهَا وَ اَشْهَدُ اَنَّکَ مِنْ دَعَائِمِ الدِّینِ وَ اَرْکَانِ الْمُسْلِمِینَ وَ مَعْقِلِ الْمُؤْمِنِینَ وَ اَشْهَدُ اَنَّکَ الْاِمَامُ الْبَرُّ التَّقِیُّ الرَّضِیُّ الزَّکِیُّ الْهَادِی الْمَهْدِیُّ وَ اَشْهَدُ اَنَّ الْاَئِمَّةَ مِنْ وُلْدِکَ کَلِمَةُ التَّقْوَی وَ اَعْلامُ الْهُدَی وَ الْعُرْوَةُ الْوُثْقَی وَ الْحُجَّةُ عَلَی اَهْلِ الدُّنْیَا وَ اَشْهَدُ اَنِّی بِکُمْ مُؤْمِنٌ وَ بِاِیَابِکُمْ مُوقِنٌ بِشَرَائِعِ دِینِی وَ خَوَاتِیمِ عَمَلِی وَ قَلْبِی لِقَلْبِکُمْ سِلْمٌ وَ اَمْرِی لِاَمْرِکُمْ مُتَّبِعٌ وَ نُصْرَتِی لَکُمْ مُعَدَّةٌ حَتَّی یَاْذَنَ اللَّهُ لَکُمْ فَمَعَکُمْ مَعَکُمْ لا مَعَ عَدُوِّکُمْ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَ عَلَی اَرْوَاحِکُمْ وَ اَجْسَادِکُمْ
[اَجْسَامِکُمْ
] وَ شَاهِدِکُمْ وَ غَائِبِکُمْ وَ ظَاهِرِکُمْ وَ بَاطِنِکُمْ آمِینَ رَبَّ الْعَالَمِینَ؛
خدای من تو را شاهد می‌گیرم که من دوستم با آنان که او را دوست دارند، و دشمن با آنان که با او دشمن‌اند، پدر و مادرم فدایت ای فرزند رسول خدا! گواهی می‌دهم که تو در صلب‌های بلندمرتبه و رحم‌های پاک نوری بودی، جاهلیت با ناپاکی‌هایش تو را آلوده نکرد، و از جامه‌های تیره و تارش به تو نپوشاند، و گواهی می‌دهم که تو از ستون‌های
دین، و پایه‌های
مسلمانان، و پناهگاه مردم مؤمنی، و گواهی می‌دهم که پیشوای نیکوکار، با
تقوا، راضی به مقدرات حق، پاکیزه، هدایت‌کننده، و هدایت‌شده‌ای، و گواهی می‌دهم که
امامان از فرزندانت، اصل تقوا، و نشانه‌های
هدایت، و دستگیره محکم، و حجت بر اهل
دنیا هستند و گواهی می‌دهم که من به
یقین مؤمن به شمایم، و به بازگشتتان یقین دارم، براساس قوانین دینم، و عواقب عملم، و قبلم با قلبتان در در
صلح، و کارم پیرو کارتان، و یاری‌ام برای شما آماده است، تا خدا به شما
اجازه دهد؛ پس با شمایم نه با دشمنانتان، درودهای خدا بر شما، و بر
ارواح و پیکرهایتان، و بر حاضر و غایبتان، و بر ظاهر و باطنتان، آمین ای
پروردگار جهانیان.
سایت حوزه نت، برگرفته از مقاله «ماه صفر»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۱/۲۶. سایت حوزه نت، برگرفته از مقاله «آداب ماه صفر»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۱۱/۲۶. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، زیر نظر آیت‌الله محمود هاشمی‌شاهرودی، ج۵، ص۸۷، برگرفته از مقاله ماه صفر.
