صَغَر (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
صَغَر (به فتح صاد و راء) یا
صِغَر (به کسر صاد و فتح غین) از
واژگان قرآن کریم به معنای کوچکی مقابل کبر است.
مشتقات
صَغَر که در
آیات قرآن آمده عبارتند از:
صَغیر (به فتح صاد) به معنای کوچک؛
صَغار (به فتح صاد) به معنای ذلت و خواری؛
صاغِرُونَ (به کسر غین و ضم راء) به معنای افراد ذلیل یا کسانی که به پستی راضی هستند، است.
صَغَر و
صِغَر به معنای کوچکی، مقابل کبر است.
صَغَر و
صِغَر در مقایسه چیزی با چیز دیگر گفته می‌شود، خواه به اعتبار زمان باشد، مثل: کوچکی سنّ، یا به اعتبار جثّه باشد و یا به اعتبار قدر و مرتبه باشد.
صَغیر به معنای کوچک است.
صَغار (به فتح صاد) به معنای
ذلت و خواری است.
صاغر به قول
راغب اصفهانی کسی است که به پستی راضی است.
طبرسی آن را ذلیل معنا کرده است.
به مواردی از
صَغَر که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(وَ لا تَسْئَمُوا اَنْ تَکْتُبُوهُ صَغِیراً اَوْ کَبِیراً اِلی اَجَلِهِ) (و از نوشتن بدهىِ مدت‌دار، چه کوچک يا بزرگ باشد، ملول نشويد و هر چه باشد؛ بنويسيد.)
(وَ قُلْ رَبِّ ارْحَمْهُما کَما رَبَّیانِی صَغِیراً) (و بگو:
پروردگارا! همان‌گونه كه آن‌ها مرا در كودكى تربيت كردند، مشمول رحمتشان قرار ده.)
(سَیُصِیبُ الَّذِینَ اَجْرَمُوا صَغارٌ عِنْدَ اللَّهِ وَ عَذابٌ شَدِیدٌ) (در برابر مكر، فريب و نيرنگى كه مى‌كردند، گرفتار حقارت در پيشگاه
خدا و عذاب شديد، خواهند شد.)
صغار در آیه به معنی ذلت و هوان است.
(حَتَّی یُعْطُوا الْجِزْیَةَ عَنْ یَدٍ وَ هُمْ صاغِرُونَ) (پيكار كنيد تا زمانى كه با خضوع و تسليم،
جزیه را به دست خود بپردازند.)
صاغر در آیه ظاهرا به معنی خضوع و طاعت است که یک نوع خواری است، چنان‌که
شیخ طوسی بیان کردند، یعنی: تا جزیه را با دست بدهند در حالی‌که به حکومت اسلام خاضع و مطیع هستند. راجع به جزیه و معنی
صاغِرُونَ در
کتاب سیری در اسلام فصل «اهل کتاب» مفصلا بحث کرده‌ام.
معنی صاغر در آیه بعید است آن باشد که بعضی از فقهاء در بحث جزیه فرموده‌اند. به نظر می‌آید که مراد از
صاغِرُونَ سایر شرایط ذمّه باشد، چون خضوع به حکومت اسلامی همان تسلیم شدن به شرایط ذمّه است.
در جریان
حضرت سلیمان آمده:
(وَ لَنُخْرِجَنَّهُمْ مِنْها اَذِلَّةً وَ هُمْ صاغِرُونَ) (و آنان را از آن سرزمين با ذلّت و حقارت بيرون مى‌رانيم.)
ذلیل بودن به واسطه رفتن عزّت، حکومت، استقلال و صاغر بودن در اثر اسارت و گرفتاری است.
در صاغر و صغار معنای اوّل ملحوظ و در نظر است که صاغر در اثر صغر قدر و منزلت، ذلیل شده و صغار در نتیجه از بین رفتن و صغیر شدن حیثیّت و مقام شخص است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «صغر»، ج۴، ص۱۲۹-۱۳۰.
