صرع (مفردا‌ت‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
صَرْع (به فتح صاد) یا
صِرْع (به کسر صاد) به معنای به خاک انداختن از
واژگان نهج البلاغه است این واژه دارای مشتقاتی است مانند؛
صَریع (به فتح صاد) به معنای به خاک انداخته شده،
صَرعی (به فتح صاد) جمع صریع و
مُصارَعَه (فتح میم، راء و عین) به معنای کشتی گرفتن که
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره اغوا شدگان به دست
منافقان و
خوارج و ... از این واژه استفاده نموده است.
صَرع و
صِرع به معنای به خاک انداختن آمده است.
«صَرْعاً و مُصَرْعاً: طَرَحَهُ عَلَی اَلارْض»
صَریع به خاک انداخته شده آمده است.
صَرعی جمع صریع است.
مُصارَعَه کشتی گرفتن آمده است.
• امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره
حق فرموده است:
«مَنْ صَارَعَ الْحَقَّ صَرَعَهُ» «هر که با حق کشتی بگیرد، حق او را به
خاک می‌اندازد.» مَصْرَع: قتلگاه. جایی‌که انسان در آن انداخته می‌شود جمع آن مصارع است.
• امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره اغوا شدگان به دست منافقان فرموده است:
«لَهُمْ بِكُلِّ طَرِيق صَرِيعٌ، وَإلى كُلِّ قَلْب شَفِيعٌ» «آنها را در هر راه افتاده‌ای هست و به هر
قلب واسطه و شفاعت‌گری دارند.»
• امام (صلوات‌الله‌علیه) به خوارج فرموده است:
«فَأَنَا نَذِيرٌ لَكُمْ أَنْ تُصْبِحُوا صَرْعَى بِأَثْنَاءِ هذَا النَّهَرِ» «من شما را
انذار می‌کنم از اینکه کشتگان اثنای این نهر باشید.»
• امام (صلوات‌الله‌علیه) آنگاه که گفتند: خوارج از رودخانه نهروان گذشته‌اند فرموده است:
«مَصَارِعُهُمْ دُونَ النُّطْفَةِ، وَاللهِ لاَ يُفْلِتُ مِنْهُمْ عَشَرَةٌ، وَلاَ يَهْلِكُ مِنْكُمْ عَشَرَةٌ»«قتلگاه آنان، اين سو، در كنار نهر است! به خدا سوگند از آنان حتّى ده نفر باقى نخواهد ماند و از شما ده نفر كشته نخواهد شد!»
یعنی قتلگاه آنها کنار نهر است. این سخن در «فلت» خواهد آمد.
این واژه موارد زیادی در «نهج البلاغه» آمده است. مانند:
«مِنَ الْوَالِدِ الْفَانِ، الْمُقِرِّ لِلزَّمَانِ... وَصَرِيعِ الشَّهَوَاتِ» (از پدرى فانى، معترف به سخت‌گيرى زمان... مغلوب شهوات)
«أَبِمَصَارِعِ آبَائِکَ، أَمْ بِمَضَاجِعِ أُمَّهَاتِكَ تَحْتَ الثَّرَى» (آيا به محلّ سقوط پدرانت در دامن فنا، يا به خوابگاه مادرانت در زير خاک تو را فريب داده؟)
«وَوَطِّئُوا لِلْجُنُوبِ مَصَارِعَهَا» (و جاى در غلطيدن
دشمن را مهيّا سازيد.)
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «صرع»، ج۲، ص۶۳۵.
