صدع (مفردا‌ت‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
صَدْع (به فتح صاد و سکون دال) یکی از مفردات
نهج البلاغه به معنای شكافتن و آشكار كردن است.
حضرت علی (علیه‌السلام) در وصف
رسول خدا (صلی‌اللّه‌علیه‌و‌آله) و در مقام
نصیحت از این واژه استفاده نموده است.
صَدْع به معنای شكافتن و آشكار كردن
صَدَّعَهُ تَصْدِيعاً: شَقَّه و «صَدَعَ الامر: كَشَفَه» و نيز در حالت اسمی به معنای شكاف آمده است.
برخی از مواردی که در «نهج البلاغه» استفاده شده به شرح ذیل می‌باشد:
درباره
رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌و‌اله) فرمود:
«فَصَدَعَ بَما أُمِرَ بِهِ، وَ بَلَّغَ رِسالَةِ رَبِّهِ، فَلَمَّ اللهُ بِهِ الصَّدْعَ، وَ رَتَقَ بِهِ الْفَتْقَ، وَ أَلَّفَ بِهِ بَيْنَ ذَوي الاَْرْحامِ، بَعْدَ الْعَداوَةِ الْواغِرَةِ في الصُّدورِ، و الضَّغائِنِ الْقادِحَةِ في الْقُلوبِ.» «
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌اله) براى انجام فرمان
خداوند قیام كرد و رسالت هاى پروردگارش را
ابلاغ نمود؛ به وسيله او شكاف‌هاى اجتماعى را پر كرد و فاصله‌ها را پيوستگى بخشيد و بين خويشاوندان يگانگى برقرار ساخت؛ بعد از آن‌كه
آتش دشمنى در سينه‌ها و كينه‌هاى برافروخته در دل‌ها جايگزين شده بود.»
امام (صلوات‌الله‌علیه) در مقام
نصیحت فرموده است:
«وَ لا تَصَدَّعوا عَلَى سُلْطانِكُمْ فَتَذُمّوا غِبَّ فِعالِكُمْ.» «از
امام خويش
متفرق نشويد، و گرنه بر عاقبت كارتان خود را
ملامت خواهيد كرد.»
درباره آسمان‌ها فرموده:
«وَ نَظَمَ بِلا تَعْلِيق رَهَواتِ فُرَجِها، وَ لاحَمَ صُدوعَ انْفِراجِها، وَ وَشَّجَ بَيْنَها وَ بَيْنَ أَزْواجِها، وَ ذَلَّلَ لِلْهابِطينَ بِأَمْرِهِ، وَ الْصّاعِدينَ بِأَعْمالِ خَلْقِهِ، حُزونَةَ مِعْراجِها.» «پستى و بلندى و فاصله‌هاى وسيع (آسمان‌ها) را بدون اين‌كه به چيزى تكيه داشته باشند
نظام بخشيد، و فاصله‌ها و شكاف‌هاى آن را به هم پيوند داد آسمان‌ها را با پيوندهاى خاصى به يک‌ديگر مربوط ساخت، و مشكل بالا و پايين رفتن
فرشتگان را براى بردن
اعمال مخلوقات آسان نمود و در حالى كه به صورت دود و بخار بود به آن فرمان داد، پس رابطه‌هاى آن‌ها را برقرار ساخت (و با نيروى جاذبه هر كدام يكديگر را جذب كردند).»
این واژه يازده مورد در «نهج البلاغه» آمده است. مانند:
«مِنَ الشَّجَرَةِ الَّتِي صَدَعَ.» «درخت وجودش از بهترين درختان بود. در
حرم امن خداوند روييد.»
«وَ مَناهِجُ الدّينِ طامِسَةٌ، فَصَدَعَ بِالْحَقِّ.» «جاده‌هاى
دین محو و نابود شده بود، او
حق را آشكار ساخت.»
«وَ اصْدَعِ الْمالَ صَدْعَيْنِ.» «(به هنگام گرفتن حق خدا) حيوانات را دو قسمت كن و صاحبش را مخيّر ساز.»
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «صدع»، ج۲، ص۶۳۲.
