• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

شَکّ (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





شَکّ (به فتح شین و تشدید کاف) یکی از مفردات نهج البلاغه به معنای آن است‌ که انسان به هیچ یک از دو طرف قضیه یقین نکند و ترجیح هم ندهد، بلکه بود و نبود در نظرش یکی باشد.
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره شک در وجود خدا و علم بدون‌ عمل از این واژه استفاده نموده است.



شَکّ به معنای آن است که انسان به هیچ یک از دو طرف قضیه یقین نکند و ترجیح هم ندهد، بلکه بود و نبود در نظرش یکی باشد بر خلاف ظن که ترجیح یک طرف است و طرف دیگر «وهم» نامیده می‌شود.
باید دانست که شک نوعی از جهل است و از جهل اخصّ است و آن در بسیاری از جاها مذموم و صاحب آن مسئول است و باید تلاش کند و از شک بیرون آید.


برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:

۲.۱ - شَکَّ - حکمت ۱۲۱ (وجود خدا)

امام (صلوات‌الله‌علیه) در خصوص شک در وجود خدا در حکمت ۱۲۶ فرمود:
«عَجِبْتُ لِمَنْ شَکَّ فی اللَّهِ وَ هُوَ یَرَی خَلْقَ اللَّهِ.»
«تعجّب دارم از کسی که در وجود خدا شک می‌کند، با آن‌که خلق خدا را می‌بیند.» با کمی دقت خواهیم دید: هیچ یک از موجودات ممکن، هستی را از خود ندارند، و باید وجودی غیر از آن‌ها که از سنخ آن‌ها نیست و هستی را از خود دارد به آن‌ها هستی بدهد.


۲.۲ - شَکّاً - حکمت ۲۶۵ (علم بدون عمل)

امام (صلوات‌الله‌علیه) در مورد علم بدون‌ عمل فرموده است:
«لا تَجْعَلوا عِلْمَکُمْ جَهْلاً وَ یَقینَکُمْ شَکّاً إِذا عَلِمْتُمْ فَاعْمَلوا وَ إِذا تَیَقَّنْتُمْ فَأَقْدِموا.»
«علم خود را جهل قرار ندهید و یقین خود را شک نکنید، چون دانستید اقدام نمایید و چون یقین کردید اقدام کنید.» علم بدون‌ عمل در جای جهل و یقین بدون اقدام مساوی با شکّ است.



این واژه هیجده در «نهج البلاغه» آمده است.


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۶۱۰.    
۲. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۵، ص۳۸.    
۳. راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ص۴۶۱.    
۴. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۰۱، حکمت ۱۲۱.    
۵. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۱۸۰، حکمت ۱۲۶.    
۶. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۴۹۱، حکمت ۱۲۶.    
۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۶۵، حکمت ۱۲۶.    
۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۲۳.    
۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۲۴.    
۱۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۱۳، ص۵۲.    
۱۱. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۱۹۲.    
۱۲. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۸، ص۳۱۵.    
۱۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۴۴، حکمت ۲۶۵.    
۱۴. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۲۲۰، حکمت ۲۷۴.    
۱۵. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۵۲۴، حکمت ۲۷۴.    
۱۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۰۷، حکمت ۲۷۴.    
۱۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۶۵۱.    
۱۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۶۵۱.    
۱۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، ج۱۴، ص۳۰۵.    
۲۰. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۳۶۴.    
۲۱. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۹، ص۱۶۴.    
۲۲. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۸۵، خطبه ۱۷۴.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «شک»، ج۲، ص۶۱۰.    






جعبه ابزار