شَهید (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شَهید (به فتح شین) از
واژگان قرآن کریم به معنای شاهد بوده است.
شَهید اگر به
خداوند اطلاق شود به معنای حاضر، بیننده و حافظ است.
شَهید به معنای شاهد است.
به مواردی از
شَهید که
در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(وَ اَشْهِدُوا اِذا تَبایَعْتُمْ وَ لا یُضَارَّ کاتِبٌ وَ لا شَهِیدٌ) (هنگامى كه خريد و فروش نقد مى‌كنيد. شاهد بگيريد. و نبايد به نويسنده و شاهد، به خاطر حقگويى، زيانى برسد.)
ولی ظاهرا عموم از خود کلمه مستفاد نیست و مفید عموم کلمه دیگر است. مانند آبه ذیل که مفید عموم کلمه دیگر است.
(وَ اَنْتَ عَلی کُلِّ شَیْ‌ءٍ شَهِیدٌ) (و تو بر هر چيز گواهى.)
(اِنَّ اللَّهَ عَلی کُلِّ شَیْ‌ءٍ شَهِیدٌ) (خداوند بر هر چيز گواه و از همه چيز آگاه است.)
(اَحْصاهُ اللَّهُ وَ نَسُوهُ وَ اللَّهُ عَلی کُلِّ شَیْ‌ءٍ شَهِیدٌ) ( اعمالى كه خداوند حساب آن را نگه داشته و آنها فراموشش كردند؛ و خداوند بر هر چيز شاهد و ناظر است.)
از لفظ آن فقط مبالغه یا ثبوت استفاده می‌شود. جمع آن شهداء که بیست بار در قرآن آمده است.
(لِتَکُونُوا شُهَداءَ عَلَی النَّاسِ) (تا بر مردم گواه باشيد. )
ناگفته نماند شهید به معنی
مقتول در راه خدا در قرآن نیامده است، مگر بنا بر بعضی از احادیث، ولی
در اصطلاح و روایات بسیار هست
در قرآن فقط
قتل فی سبیل اللّه به کار رفته است.
(وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ اَمْواتاً) ابن اثیر در النهایه پنج قول
در علت این تسمیه که چرا به
مقتول شهید گفته‌اند نقل کرده است. یکی اینکه
خدا و
ملائکه شهادت دارند که او اهل
بهشت است، دیگری اینکه، او نمرده گوئی حاضر است. سوم: ملائکه رحمت او را می‌بینند؛ به قولی
در امر
خدا قیام به شهادت حق کرده، و به قولی او شاهد کرامت خداست که از برایش مهیّا فرموده است.
مجمع البحرین نیز این اقوال را با قول ششمی نقل کرده است.
بنا به قول اول و سوم شهید به معنی مفعول (مشهود) و بنا بر بقیه اقوال به معنی فاعل (شاهد) است. مؤید قول دوم آیه
(بَلْ اَحْیاءٌ وَ لکِنْ لا تَشْعُرُونَ) (بَلْ اَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ) است. شاهد قول پنجم آیه
(قِیلَ ادْخُلِ الْجَنَّةَ قالَ یا لَیْتَ قَوْمِی یَعْلَمُونَ) می‌باشد.
شهید ثانی (رحمةاللّه)
در شرح لمعه گوید: علت این تسمیه آن است که او گواهی داده شده است برای بهشت و غفران.
در القاموس المحیط نیز چند قول نقل شده،
و مرحوم
صاحب جواهر آنها و غیر آنها را
در جواهر الکلام در عدم وجوب غسل شهید نقل می‌کند و از ابوبکر نامی نقل کرده: علت این تسمیه آن است که خداوند و ملائکه شاهداند به اینکه او از اهل بهشت است.
به نظر نگارنده قول اول که شهید ثانی اختیار کرده از همه قوی و قابل قبول است، و یا علت این تسمیه آن است که شهیدان
راه حق
روز قیامت شاهد بر اعمال مردم‌اند که خواهد آمد.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «شَهِید»، ج۴، ص۷۶-۷۷.
