• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

شَجَر (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





شَجَر (به فتح شین و جیم) از واژگان قرآن کریم به معنای درخت است.
به معنای مشاجره و تنازع هم آمده است.



شَجَر به معنای درخت است.
اهل لغت گفته‌اند: هر چه از روییدنی‌ها تنه دارد، شجر است و آن‌چه تنه ندارد نجم، عشب و حشیش است‌.


به مواردی از شَجَر که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - شَّجَرُ (آیه ۶ سوره رحمن)

(وَ النَّجْمُ وَ الشَّجَرُ یَسْجُدانِ‌)
« علف و درختان براى خدا سجده مى‌كنند.»


۲.۲ - شَجَرَةً (آیه ۲۰ مؤمنون)

(وَ شَجَرَةً تَخْرُجُ مِنْ طُورِ سَیْناءَ تَنْبُتُ بِالدُّهْنِ‌ )
(و نيز درختى را كه از طور سينا مى‌رويد (درخت زیتون‌)، و از آن روغن.)
ولی در بعضی آیات شجره مطلق نیز آمده است.


۲.۳ - شَجَرَةٍ (آیه ۲۷ سوره لقمان )

(وَ لَوْ اَنَّ ما فِی الْاَرْضِ مِنْ‌ شَجَرَةٍ اَقْلامٌ‌)
(و اگر همه درختان روى زمين قلم شود.)


۲.۴ - شَجَرَةٍ (آیه ۳۵ سوره نور)

(یُوقَدُ مِنْ‌ شَجَرَةٍ مُبارَکَةٍ زَیْتُونَةٍ)
(چراغى كه افروخته مى‌شود از روغن درخت پربركت زيتون.)
اما احتمال دارد در این آیات کل فرد فرد مراد باشد.


۲.۵ - شَجَرَ (آیه ۶۵ سوره نساء)

(فَلا وَ رَبِّکَ لا یُؤْمِنُونَ حَتَّی یُحَکِّمُوکَ فِیما شَجَرَ بَیْنَهُمْ)
«پس نه به خدایت قسم، اهل ایمان نمی‌شوند تا تو را در اختلاف خویش حاکم کنند.»
مراد از شجر، مشاجره و تنازع است.
منازعه را از آن تشاجر گویند که سخن دو خصم یا خصوم مثل برگ و شاخه درخت بهم مختلط می‌شوند.


۲.۶ - الشَّجَرِ (آیه ۸۰ سوره یس)

(الَّذِی جَعَلَ لَکُمْ مِنَ‌ الشَّجَرِ الْاَخْضَرِ ناراً)
«همان كسى كه براى شما از درخت سبز آتش آفريد.»


۲.۷ - الشَّجَرَةَ (آیه ۳۵ سوره بقره)

(وَ لا تَقْرَبا هذِهِ‌ الشَّجَرَةَ فَتَکُونا مِنَ الظَّالِمِینَ‌)
( نزديک اين درخت نشويد؛ كه از ستمكاران خواهيد شد.)
شجر را مطلق و واحد آن را شجره گفته‌اند، مثل: ثمر و ثمره، تمر و تمره.
مراد از شجره همان درختی است که آدم و زنش از خوردن آن نهی شدند.
درباره مصداق آن اختلاف است. سنبل، تاک، درخت انجیر و درخت کافور گفته‌اند.
در تورات درخت معرفت است، ولی این افسانه است؛ چرا که خدا از علم و معرفت نهی نمی‌کند.
در قرآن فرمود: (وَ عَلَّمَ آدَمَ الْاَسْماءَ کُلَّها)
قرآن مجید روشن نمی‌کند که آن چه درختی بود ولی تاثیر آن‌ را نقل می‌کند.
(فَتَکُونا مِنَ الظَّالِمِینَ) آیه‌ای است که اشاره به تاثیر آن دارد و بیان می‌کند درصورت خوردن به زحمت می‌افتادند.
(رَبَّنا ظَلَمْنا اَنْفُسَنا) خود نیز آیه مذکور را بیان کردند.
(فَلَمَّا ذاقَا الشَّجَرَةَ بَدَتْ لَهُما سَوْآتُهُما) روشن می‌کند که در اثر خوردن از آن وضعشان تغییر کرد و عورتین آن‌ها بر خودشان آشکار گردید.
البته آشکار شدن عورت بر اثر ریختن لباس‌های آن‌ها بود، چنان‌که فرمود:(یَنْزِعُ عَنْهُما لِباسَهُما لِیُرِیَهُما سَوْآتِهِما)


۲.۸ - الشَّجَرَةَ (آیه ۶۰ سوره اسراء)

(وَ ما جَعَلْنَا الرُّؤْیَا الَّتِی اَرَیْناکَ اِلَّا فِتْنَةً لِلنَّاسِ وَ الشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِی الْقُرْآنِ‌)
( رؤيايى را كه به تو نشان داديم و درخت نفرين شده را كه در قرآن ذكر كرده‌ايم، فقط براى آزمايش مردم بود.)



به موردی که در نهج البلاغه به کار رفته است، اشاره می‌شود:

۳.۱ - تَشَاجَرَ - خطبه ۱۰۶ (درباره زمان آینده)

امام علی (صلوات‌الله‌علیه) درباره زمان آینده (شاید زمان بنی‌امیه و بنی‌عباس) فرموده:
«وَ تَشَاجَرَتِ‌ النَّاسُ بِالْقُلُوبِ»
(و قلوب مردم با هم در تنازع و ستیز باشد.)

۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۴، ص۷و۸.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۴۴۶.    
۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت- الحسینی، ج۳، ص۳۴۲.    
۴. ابن منظور، لسان العرب، ج۴، ص۳۹۶.    
۵. رحمن/سوره۵۵، آیه۶.    
۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۱۶۰.    
۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۹۶.    
۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۶۲.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۳، ص۳۳۰.    
۱۰. مؤمنون/سوره۲۳، آیه۲۰.    
۱۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۴۳.    
۱۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۲۹.    
۱۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۲۳.    
۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۷، ص۴۱.    
۱۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۱۸۴.    
۱۶. لقمان/سوره۳۱، آیه۲۷.    
۱۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۱۳.    
۱۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۶، ص۳۴۷.    
۱۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۶، ص۲۳۲.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۹، ص۱۹۴.    
۲۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۱۸۴.    
۲۲. نور/سوره۲۴، آیه۳۵.    
۲۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص ۳۵۴.    
۲۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۱۷۲.    
۲۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۱۲۴.    
۲۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۷، ص۱۳۹.    
۲۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۲۵۰.    
۲۸. نساء/سوره۴، آیه۶۵.    
۲۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۴، ص۶۱۷.    
۳۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۴، ص۳۳۸.    
۳۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۵، ص۲۱۸.    
۳۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۳، ص۱۲۰.    
۳۳. یس/سوره۳۶، آیه۸۰.    
۳۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۱۶۶.    
۳۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۱۱۲.    
۳۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۰، ص۴۴۳.    
۳۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۲۹۱.    
۳۸. بقره/سوره۲، آیه۳۵.    
۳۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۶.    
۴۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱، ص۱۹۷    
۴۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱، ص۱۳۰.    
۴۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱، ص۱۳۲.    
۴۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۱۶۸.    
۴۴. بقره/سوره۲، آیه۳۱.    
۴۵. بقره/سوره۲، آیه۳۵.    
۴۶. اعراف/سوره۷، آیه۲۳.    
۴۷. اعراف/سوره۷، آیه۲۲.    
۴۸. اعراف/سوره۷، آیه۲۶.    
۴۹. اسراء/سوره۱۷، آیه۶۰.    
۵۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۸۸.    
۵۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۳، ص۱۳۹.    
۵۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۱۳۹.    
۵۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۴، ص۱۶۳.    
۵۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۲۶۳.    
۵۵. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۱۵۷، خطبه ۱۰۶.    
۵۶. عبده، محمد، نهج البلاغة، ط مطبعة الإستقامة، ج۱، ص۲۰۹، خطبه ۱۰۶.    
۵۷. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۲۴۳، خطبه ۱۰۶.    
۵۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۳۱.    
۵۹. بحرانی، میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۴.    
۶۰. بحرانی، میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۸۶.    
۶۱. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۴، ص۵۴۷.    
۶۲. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۳۰۳.    
۶۳. ابن ابی الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۱۹۳.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «شجر»، ج۴، ص۷و ۸.    






جعبه ابزار