شرط صریح و شرط ضمنی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شروط ضمن عقد ، گاه در متن عقد ذكر مى‌شوند و گاه ذكر نمى‌شوند. بدين لحاظ شرط به شرط صريح و ضمنى تقسيم مى‌شود.
شرط صریح تعهدى است تبعى كه در متن
عقد بيان مى‌گردد و
احکام آن همان است كه پيشتر بيان شد. هر يك از طرفين عقد موظف است طبق شرط مذكور در عقد رفتار كند و متعهد نمى‌تواند از ايفاى
شرط تصريح شده در عقد شانه خالى كند. منظور از تصريح اين است كه جمله شرط به
دلالت مطابقی بر مفاد شرط دلالت كند، نه به
دلالت تضمنی يا
دلالت التزامی ؛ مثل آنكه در ضمن
عقد بیع تصريح گردد كه كالاى مورد معامله بايد قبل از حمل،
بیمه شود.
البته معناى صراحت اين نيست كه صرفا كلمه شرط در عبارت آمده باشد، بلكه كليه قيودى كه به صراحت ايجاد تعهد مى‌كنند، شرط محسوب مى‌شوند. براى نمونه اگر در متن قرارداد بيع، اوصاف كمالى براى مبيع كه عين معين است ذكر شود، اين اوصاف شرط صريح محسوب مى‌گردند و در فرض تخلف،
خیار تخلف شرط به وجود مى‌آيد يا اگر در عقد
ازدواج ، در ستون اوصاف زوج در
عقدنامه ، شغل يا سمت خاصى براى زوج ذكر گردد، اين ذكر در حكم شرط است و در فرض تخلف، زوجه مى‌تواند به مفاد ماده ۱۱۲۸ ق. م. توسل جويد و عقد نكاح را
فسخ كند.
شرط ضمنی ، تعهدى است كه در متن عقد ذكر نمى‌شود؛ اعم از آنكه پيش از عقد ذكر شود و عقد با لحاظ آن تشكيل گردد، يا هرگز ذكر نشود و از اوضاع و احوال و سيرۀ عرفى و ساير قراين مفادش استنباط گردد. بنابراين شرط ضمنى را مى‌توان به
شرط ضمنی بنایی و
شرط ضمنی عرفی تقسيم كرد. مثلا سالم بودن
مبیع گرچه در
عقد يا پيش از آن شرط نمى‌شود ولى به لحاظ بناى عرفى بر سالم بودن آن، يك
شرط ضمن عقد است و از نوع دوم محسوب مى‌گردد.
قواعد فقه، ج۲، ص۵۳.
