شجره طیّبه (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شجره طیّبه:
(كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرةٍ طَيِّبَةٍ) شجره طیّبه: «
طيب» هرگونه پاک و پاكيزه است و يک درخت پاكيزه است با ويژگی‌هاى زير:
۱-موجودى است داراى رشد و نمو، نه بى‌روح و نه جامد و بى‌حركت، بلكه پويا و رويا و سازنده ديگران و خويشتن.
۲-اين درخت پاک است.
۳-اين شجره داراى نظام حساب شده‌اى است ريشه‌اى دارد و شاخه‌ها و هركدام مأموريت و وظيفه‌اى دارند.
۴-اصل و ريشه آن ثابت و محكم است به طورى كه طوفان‌ها و تندبادها نمى‌تواند آن را از جا بركند و توانايى آن را دارد كه شاخه‌هاى سربه آسمان‌كشيده‌اش را در فضا در زير نور آفتاب و در برابر هواى آزاد معلق نگاه دارد و حفظ كند.
۵-شاخه‌هاى اين شجره طيبه در يک محيط پست و محدود نيست، بلكه بلند آسمان جايگاه اوست.
۶-اين شجره طيّبه شجره پربار است نه همچون درختانى كه ميوه و ثمرى ندارند.
۷-امّا نه در يک فصل يا دو فصل، بلكه در هر فصل، يعنى «هر زمان» كه دست به‌سوى شاخه‌هايش دراز كنى محروم بر نمى‌گردى.
۸-ميوه دادن او نيز بى‌حساب نيست، بلكه مشمول قوانين آفرينش است و طبق يک سنت الهى و به اذن پروردگارش اين ميوه را به همگان ارزانى مى‌دارد.
به موردی از کاربرد
شجره طیّبه در
قرآن، اشاره می‌شود:
(أَلَمْ تَرَ كَيْفَ ضَرَبَ اللّهُ مَثَلًا كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُهَا ثَابِتٌ وَ فَرْعُهَا فِي السَّمَاء) (آيا نديدى چگونه
خداوند «
كلمه طيّبه» و گفتار پاكيزه را به درخت پاكيزه‌اى تشبيه كرده كه ريشه آن در زمين ثابت، و شاخه آن در آسمان است؟!)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: مقصود از
(كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ) چيست؟ يكى گفته
، درخت خرما است، كه اين قول بيشتر مفسرين است، ليكن ديگرى
گفته: درخت جوز هندى است. يكى گفته
: هر درختى است كه ميوه پاكيزه دهد، از قبيل انجير، انگور و انار. بعضى گفته‌اند: درختى است كه داراى اوصافى باشد كه خداى تعالى بيان كرده، هر چند آلان موجود نباشد.
آيه مورد بحث به ويژگی‌هاى «شجره
طيّبه» (درخت پاكيزه و پربركت ) مى‌پردازد و به تمام ابعاد آن ضمن عبارات كوتاهى اشاره مى‌كند، نخست مى‌فرمايد:
«آيا نديدى چگونه خدا مثالى براى
كلام پاكيزه زده و آن را به شجره
طيّبه و پاكى تشبيه كرده است؟» اما پيش ازآن‌كه ويژگی‌هاى اين شجره
طيبه را همراه قرآن بررسى كنيم بايد ببينيم منظور از «
كلمه طيّبه» چيست؟ بعضى از
مفسران آن را به
كلمه توحید و جمله لااله‌الااللّه تفسير كرده‌اند. در حالى كه بعضى ديگر آن را اشاره به اوامر و فرمان‌هاى الهى مى‌دانند.
بعضى ديگر آن را ايمان مى‌دانند كه محتوا و مفهوم لااله‌الااللّه است.
بعضى ديگر آن را به شخص«
مؤمن» تفسير كرده‌اند. بعضى روش و برنامه‌هاى سازنده را در تفسير آن آورده‌اند.
ولى با توجه به وسعت مفهوم و محتواى
كلمه طيبه مى‌توان گفت همه اينها را شامل مى‌شود، زيرا «
كلمه» به معنى وسيع همه موجودات را در بر مى‌گيرد و به همين دليل بر مخلوقات «
كلمة اللّه» گفته مى‌شود.
«
طيب» هرگونه پاک و پاكيزه است، نتيجه اين كه اين مثال هر سنت، دستور، برنامه، روش و هر عمل و هر
انسان و خلاصه هر موجود پاک و پربركتى را شامل مى‌شود و همه اينها همانند يک درخت پاكيزه است با ويژگی‌هاى زير:
۱-موجودى است داراى رشد و نمو،نه بى‌روح و نه جامد و بى‌حركت، بلكه پويا و رويا و سازنده ديگران و خويشتن (تعبير به «شجره» بيانگر اين حقيقت است).
۲-اين درخت پاک است و طيب اما ازچه نظر؟ چون انگشت روى هيچ قسمتى گذارده نشده مفهومش اين است از هر نظر منظره‌اش پاكيزه، ميوه‌اش پاكيزه، شكوفه و گلش پاكيزه، سايه‌اش پاكيزه، و نسيمى كه از آن برمى‌خيزد نيز پاكيزه است.
۳-اين شجره داراى نظام حساب شده‌اى است ريشه‌اى دارد و شاخه‌ها و هركدام مأموريت و وظيفه‌اى دارند،اصولا وجود «اصل» و «فرع»در آن، دليل بر حاكميت نظام حساب شده‌اى برآن است.
۴-اصل و ريشه آن ثابت و محكم است به طورى كه طوفان‌ها و تندبادها نمى‌تواند آن را از جا بركند و توانايى آن را دارد كه شاخه‌هاى سربه آسمان‌كشيده‌اش را در فضا در زير نور آفتاب و در برابر هواى آزاد معلق نگاه دارد و حفظ كند، چرا كه شاخه هرچه سر كشيده‌تر باشد بايد متكى به ريشه قويترى باشد.
۵-شاخه‌هاى اين شجره طيبه در يک محيط پست و محدود نيست، بلكه بلند آسمان جايگاه اوست، اين شاخه‌ها سينه هوا را شكافته و در آن فرو رفته، آرى «شاخه‌هايش در آسمان است».
روشن است هر قدر شاخه‌ها برافراشته‌تر باشند از آلودگى گرد و غبار زمين دورترند و ميوه‌هاى پاک‌ترى خواهند داشت و از نور آفتاب و هواى سالم بيشتر بهره مى‌گيرند و آن را به ميوه‌هاى
طيب خود بهتر منتقل مى‌كنند.
۶-اين شجره طيّبه شجره پربار است نه همچون درختانى كه ميوه و ثمرى ندارند.
۷-امّا نه در يک فصل يا دو فصل، بلكه در هر فصل، يعنى «هر زمان» كه دست به‌سوى شاخه‌هايش دراز كنى محروم بر نمى‌گردى.
۸-ميوه دادن او نيز بى‌حساب نيست، بلكه مشمول قوانين آفرينش است و طبق يک سنت الهى و به اذن پروردگارش اين ميوه را به همگان ارزانى مى‌دارد.
اكنون درست بينديشيم و ببينيم اين ويژگی‌ها و بركات را در كجا پيدا مى‌كنيم، مسلما در
كلمه توحيد و محتواى آن و در يک انسان موحد و با معرفت، و در يک برنامه سازنده و پاک، اينها همه روينده هستند و پوينده هستند و متحرک، همه داراى ريشه‌هاى محكم و ثابتند همه داراى شاخه‌هاى فراوان و سر به آسمان كشيده و دور از آلودگی‌ها و كثافات جسمانى، همگى پرثمرند و نورپاش و فيض‌بخش.
هركس به كنار آنها بيايد و دست به شاخسار وجودشان دراز كند و در هر زمان كه باشد از ميوه‌هاى لذيذ و معطر و نيروبخششان بهره مى‌گيرد. تندباد حوادث و طوفان‌هاى سخت و مشكلات آنها را از جا حركت نمى‌دهد و افق فكر آنها محدود به دنياى كوچک نيست، حجاب‌هاى زمان و مكان را مى‌درند و به‌سوى ابديت و بى‌نهايت پيش مى‌روند.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «شجره طیّبه»، ج۲، ص۴۶۴.
