شجره طیّبه (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شجره طیّبه:
(كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرةٍ طَيِّبَةٍ) شجره طیّبه: «
طيب» هرگونه پاک و پاكيزه است و يک درخت پاكيزه است با ويژگی‌هاى زير:
۱-موجودى است داراى رشد و نمو، نه بى‌روح و نه جامد و بى‌حركت، بلكه پويا و رويا و سازنده ديگران و خويشتن.
۲-اين درخت پاک است.
۳-اين شجره داراى نظام حساب شده‌اى است ريشه‌اى دارد و شاخه‌ها و هركدام مأموريت و وظيفه‌اى دارند.
۴-اصل و ريشه آن ثابت و محكم است به طورى كه طوفان‌ها و تندبادها نمى‌تواند آن را از جا بركند و توانايى آن را دارد كه شاخه‌هاى سربه آسمان‌كشيده‌اش را در فضا در زير نور آفتاب و در برابر هواى آزاد معلق نگاه دارد و حفظ كند.
۵-شاخه‌هاى اين شجره طيبه در يک محيط پست و محدود نيست، بلكه بلند آسمان جايگاه اوست.
۶-اين شجره طيّبه شجره پربار است نه همچون درختانى كه ميوه و ثمرى ندارند.
۷-امّا نه در يک فصل يا دو فصل، بلكه در هر فصل، يعنى «هر زمان» كه دست به‌سوى شاخه‌هايش دراز كنى محروم بر نمى‌گردى.
۸-ميوه دادن او نيز بى‌حساب نيست، بلكه مشمول قوانين آفرينش است و طبق يک سنت الهى و به اذن پروردگارش اين ميوه را به همگان ارزانى مى‌دارد.
به موردی از کاربرد
شجره طیّبه در
قرآن، اشاره می‌شود:
(أَلَمْ تَرَ كَيْفَ ضَرَبَ اللّهُ مَثَلًا كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُهَا ثَابِتٌ وَ فَرْعُهَا فِي السَّمَاء) (آيا نديدى چگونه
خداوند «كلمه
طيّبه» و گفتار پاكيزه را به درخت پاكيزه‌اى تشبيه كرده كه ريشه آن در زمين ثابت، و شاخه آن در آسمان است؟!)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: مقصود از
(كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ) چيست؟ يكى گفته
، درخت خرما است، كه اين قول بيشتر مفسرين است، ليكن ديگرى
گفته: درخت جوز هندى است. يكى گفته
: هر درختى است كه ميوه پاكيزه دهد، از قبيل انجير، انگور و انار. بعضى گفته‌اند: درختى است كه داراى اوصافى باشد كه خداى تعالى بيان كرده، هر چند آلان موجود نباشد.
آيه مورد بحث به ويژگی‌هاى «شجره
طيّبه» (درخت پاكيزه و پربركت ) مى‌پردازد و به تمام ابعاد آن ضمن عبارات كوتاهى اشاره مى‌كند، نخست مى‌فرمايد:
«آيا نديدى چگونه خدا مثالى براى كلام پاكيزه زده و آن را به شجره
طيّبه و پاكى تشبيه كرده است؟» اما پيش ازآن‌كه ويژگی‌هاى اين شجره
طيبه را همراه
قرآن بررسى كنيم بايد ببينيم منظور از «كلمه
طيّبه» چيست؟ بعضى از
مفسران آن را به كلمه
توحید و جمله لااله‌الااللّه تفسير كرده‌اند. در حالى كه بعضى ديگر آن را اشاره به اوامر و فرمان‌هاى الهى مى‌دانند.
بعضى ديگر آن را ايمان مى‌دانند كه محتوا و مفهوم لااله‌الااللّه است.
بعضى ديگر آن را به شخص«
مؤمن» تفسير كرده‌اند. بعضى روش و برنامه‌هاى سازنده را در تفسير آن آورده‌اند.
ولى با توجه به وسعت مفهوم و محتواى كلمه
طيبه مى‌توان گفت همه اينها را شامل مى‌شود، زيرا «كلمه» به معنى وسيع همه موجودات را در بر مى‌گيرد و به همين دليل بر مخلوقات «كلمة اللّه» گفته مى‌شود.
«
طيب» هرگونه پاک و پاكيزه است، نتيجه اين كه اين مثال هر سنت، دستور، برنامه، روش و هر عمل و هر
انسان و خلاصه هر موجود پاک و پربركتى را شامل مى‌شود و همه اينها همانند يک درخت پاكيزه است با ويژگی‌هاى زير:
۱-موجودى است داراى رشد و نمو،نه بى‌روح و نه جامد و بى‌حركت، بلكه پويا و رويا و سازنده ديگران و خويشتن (تعبير به «شجره» بيانگر اين حقيقت است).
۲-اين درخت پاک است و طيب اما ازچه نظر؟ چون انگشت روى هيچ قسمتى گذارده نشده مفهومش اين است از هر نظر منظره‌اش پاكيزه، ميوه‌اش پاكيزه، شكوفه و گلش پاكيزه، سايه‌اش پاكيزه، و نسيمى كه از آن برمى‌خيزد نيز پاكيزه است.
۳-اين شجره داراى نظام حساب شده‌اى است ريشه‌اى دارد و شاخه‌ها و هركدام مأموريت و وظيفه‌اى دارند،اصولا وجود «اصل» و «فرع»در آن، دليل بر حاكميت نظام حساب شده‌اى برآن است.
۴-اصل و ريشه آن ثابت و محكم است به طورى كه طوفان‌ها و تندبادها نمى‌تواند آن را از جا بركند و توانايى آن را دارد كه شاخه‌هاى سربه آسمان‌كشيده‌اش را در فضا در زير نور آفتاب و در برابر هواى آزاد معلق نگاه دارد و حفظ كند، چرا كه شاخه هرچه سر كشيده‌تر باشد بايد متكى به ريشه قويترى باشد.
۵-شاخه‌هاى اين شجره طيبه در يک محيط پست و محدود نيست، بلكه بلند آسمان جايگاه اوست، اين شاخه‌ها سينه هوا را شكافته و در آن فرو رفته، آرى «شاخه‌هايش در آسمان است».
روشن است هر قدر شاخه‌ها برافراشته‌تر باشند از آلودگى گرد و غبار زمين دورترند و ميوه‌هاى پاک‌ترى خواهند داشت و از نور آفتاب و هواى سالم بيشتر بهره مى‌گيرند و آن را به ميوه‌هاى
طيب خود بهتر منتقل مى‌كنند.
۶-اين شجره طيّبه شجره پربار است نه همچون درختانى كه ميوه و ثمرى ندارند.
۷-امّا نه در يک فصل يا دو فصل، بلكه در هر فصل، يعنى «هر زمان» كه دست به‌سوى شاخه‌هايش دراز كنى محروم بر نمى‌گردى.
۸-ميوه دادن او نيز بى‌حساب نيست، بلكه مشمول قوانين آفرينش است و طبق يک سنت الهى و به اذن پروردگارش اين ميوه را به همگان ارزانى مى‌دارد.
اكنون درست بينديشيم و ببينيم اين ويژگی‌ها و بركات را در كجا پيدا مى‌كنيم، مسلما در كلمه توحيد و محتواى آن و در يک انسان موحد و با معرفت، و در يک برنامه سازنده و پاک، اينها همه روينده هستند و پوينده هستند و متحرک، همه داراى ريشه‌هاى محكم و ثابتند همه داراى شاخه‌هاى فراوان و سر به آسمان كشيده و دور از آلودگی‌ها و كثافات جسمانى، همگى پرثمرند و نورپاش و فيض‌بخش.
هركس به كنار آنها بيايد و دست به شاخسار وجودشان دراز كند و در هر زمان كه باشد از ميوه‌هاى لذيذ و معطر و نيروبخششان بهره مى‌گيرد. تندباد حوادث و طوفان‌هاى سخت و مشكلات آنها را از جا حركت نمى‌دهد و افق فكر آنها محدود به دنياى كوچک نيست، حجاب‌هاى زمان و مكان را مى‌درند و به‌سوى ابديت و بى‌نهايت پيش مى‌روند.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «شجره طیّبه»، ج۲، ص۴۶۴.
