شارع
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ــ به
وضع کننده قوانین شرعی شارع می‌گویند که در اصطلاح به
خداوند و
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله)
اطلاق می شود.
ــ مراد واضع
قانون ؛
خدا و
پیامبر است.
شارع به معناى
وضع و تشریع کننده
شریعت (مجموع تکالیف و فرامین الهى) خداى متعال و به معناى تبیین و تفسیر کننده
شریعت، رسول اکرم صلّى اللَّه علیه و آله مى باشد و در
فقه شارع به هر دو معنا
اطلاق شده است.
بر اساس
روایات متعدد، مقام
تشریع و
وضع قوانین که از آن به
ولایت تشریعی تعبیر مى شود، از جانب خداوند به رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله عطا شده است؛از این رو، عنوان شارع بر آن حضرت نیز
اطلاق مى گردد.
شارع یا قانونگذار اسلامی، کسی است که اصل
دین را برای هدایت انسان‌ها آفریده و چون وی
خالق انسان،
طبیعت و رابطه میان انسان و طبیعت است، برای سعادت او قوانین و احکامی را انشا و اعتبار کرده است.
در
قرآن کریم آمده است: ﴿اِنِ الْحُکْمُ اِلاّ لِلّهِ﴾
یعنی
تشریع و قانونگذاری فقط شایسته خداوند است، زیرا او هم مالک انسان و عالم و حکیم بوده و هم نسبت به آنها مهربان می‌باشد.
البته خداوند بنا به مصالحی، وظیفه تشریع را به پیامبران نیز واگذار کرده است، اما شارع بودن خداوند اصیل و اوّلا و بالذّات است، ولی شارع بودن پیامبران در طول شارع بودن خداوند است، و به همین دلیل در
اسلام «فرض الله» و «فرض الرسول» وجود دارد.
درباره شارع بودن امامان معصوم علیهم‌السّلام اختلاف است.
در روایتى از
امام صادق علیه السّلام چنین آمده است: «خداوند رسول خود را به نیکوترین
ادب، ادب آموخت (و به
اخلاق نیکو آراست) و آنگاه که آن را کامل گردانید، فرمود «إنَّكَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِیم؛
تو به نیکو خلقى عظیم آراسته اى». سپس امر
دین و
امت را به وى سپرد تا بندگانش را
تربیت و
تدبیر کند. پس از آن فرمود: «مَا آتاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ مَا نَهاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا؛
آنچه پیامبر براى شما آورد، آن را بپذیرید و آنچه شما را از آن بازدارد، از آن دست بردارید». رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله مؤید و مسدّد به
روح القدس بود و لغزش و
خطا در او راه نداشت. سپس خداوند متعال
نماز را دو
رکعت، دو رکعت و در مجموع ده
رکعت واجب کرد. پس از آن، رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله به دو رکعت
نماز ظهر،
عصر و
عشا، دو رکعت افزود که ترک آنها
جایز نیست مگر در
سفر، و یک رکعت به نماز مغرب افزود که ترک آن در
حضر و
سفر جایز نیست، سپس خداى متعال همه آنها را به آن حضرت
اجازه داد. در پى آن،
نمازهای واجب هفده رکعت شد.
در ادامه
روایت، امام صادق علیه السّلام موارد دیگرى از آنچه رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله را
تشریع کرده و
خدا وند به او
اجازه داده است، مى شمارد که عبارتند از: ۳۴ رکعت
نمازهای مستحب شبانه روزى،
استحباب روزه ماه شعبان، سه روز در هر
ماه و
حرام کردن هر
شراب مست کننده.
بر حسب
روایات متعدد، مقام
ولایت تشریعی براى
امامان علیهم السّلام نیز ثابت است.
فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۴۹۷، برگرفته از مقاله «شارع». فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۴، ص۵۸۸-۵۸۹.
