• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

سَدَّ (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





سَدد (به فتح سین) یا سدّ از واژگان نهج البلاغه به معنای بستن و اصلاح کردن است. این واژه دارای مشتقاتی است که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، مانند: سَدّ (به فتح و ضمّ اول) به معنای سدّ معروف و حایل میان دو چیز و سَدید (به فتح سین) به معنای قول صواب و محکم که باطل را در آن راهی نیست، سَداد (به فتح سین) به معنای رشاد و هدایت، سدد (به فتح سین و دال) به معنای راستی و استقامت است. نوزده مورد از این واژه در نهج البلاغه آمده است.



سدد یا سدّ به معنای بستن و اصلاح کردن آمده است. «سدّ الثلمة: اصلحها و وثّقها» سَدّ (به فتح و ضمّ اول) به معنای سدّ معروف و حایل میان دو چیز است. در مفردات و اقرب گوید: اگر سدّ طبیعی و فعل خدا باشد به ضمّ اوّل است و اگر کار انسان باشد به فتح‌ آن چنانکه مردم به ذوالقرنین گفتند: (قالُوا یا ذَا الْقَرْنَیْنِ اِنَّ یَاْجُوجَ وَ مَاْجُوجَ مُفْسِدُونَ فِی الْاَرْضِ) سَدید به معنای قول صواب و محکم که باطل را در آن راهی نیست، سَداد به معنای رشاد و هدایت، «سدد» (بر وزن شرف) به معنای راستی و استقامت را گویند: «سدّ الشی‌ء استقام»


امام علی (علیه‌السلام) در مقام موعظه فرموده: «فَاعْمَلُوا... قَبْلَ أَنْ... وَيَنَقَطِعَ الْمَهَلُ، وَتَنْقَضِيَ الْمُدَّةُ، وَتُسَدَّ أبْوابُ التَّوْبَةِ، وَتَصْعَدَ الْمَلاَئِكَةُ» «عمل کنید پیش از آنکه مهلت قطع شود و مدت تمام شود و باب توبه مسدود گردد و ملائکه کاتبان اعمال به آسمان روند.» (شرح‌های خطبه: )
به بعضی از عماّلش در یک تشبیه عجیب می‌نویسد: «فَإِنَّكَ مِمَّنْ أَسْتَظْهِرُ بِهِ عَلَى إِقَامَةِ الدِّينِ...وَأَسُدُّ بِهِ لَهَاةَ الثَّغْرِ الْـمَخُوفِ» «لهاة» زبان کوچکی است که از حلق انسان آویخته است آن حضرت دهان را به مرز تشبیه کرده و فرموده: «تو از کسانی هستی که در اقامه دین به تو اعتماد دارم و به وسیله تو زبان این مرز مخوف را می‌بندم گویا منظور آنست که اطراف این زبان را می‌گیرم تا راهی به درون نباشد.» (شرح‌های نامه: )
درباره تقوی فرموده: «فَإِنَّ تَقْوَى اللهِ مِفْتَاحُ سَدَاد، وَذَخِيرَةُ مَعَاد، وَعِتْقٌ منْ كلِّ مَلَكَة» (تقوا و ترس از خدا کلید گشایش دروازه‌های راستی و درستی است و ذخیره رستاخیز و سبب آزادی از هرگونه بردگی (شیطان) و نجات از هرگونه هلاکت.) (شرح‌های خطبه: )
در وقت عزیمت به صفیّن به درگاه حق تعالی عرض کرد: «اللَّهُمَّ رَبَّ السَّقْفِ الْمَرْفُوعِ.... إِنْ أَظْهَرْتَنَا عَلَى عَدُوِّنَا فَجَنِّبْنَا الْبَغْيَ وَسَدِّدْنَا لِلْحَقِّ» (بار خداوندا! اى پروردگار اين سقف برافراشته....اگر بر دشمن پيروزمان ساختى ما را از تجاوز و تعدّى بركنار دار و و بر راه حق استوار بنما.) (شرح‌های خطبه: )
«تسدید» به معنی استقامت دادن و مستقیم کردن. به آن شخص که گفت: چرا شما را با وجود حق بودن از مقامتان کنار کردند فرمود: «يَا أَخَا بَنِي أَسَد، إنَّكَ لَقَلِقُ الْوَضِينِ، تُرْسِلُ فِي غَيْرِ سَدَد وَلَكَ بَعْدُ ذِمَامَةُ الصِّهْرِ، وَحَقُّ الْمَسْأَلَةِ» (اى برادر اسدى! تو مردى مضطرب و دستپاچه‌اى، بى موقع پرسش مى‌كنى! امّا در عين‌حال احترام خويشاوندى و بستگى برقرار و حقّ پرسش محترم است.) (شرح‌های خطبه: )
سدد بر وزن شرف به معنی استقامت و استواری است معنی این کلام در «اسد» یا «رسل» و یا در «ذمم» گذشت.
(ببینید: ذمم)

«اسداد» جمع سدّ است که در خطبه ۲۷ آمده است. «فَإِنَّ الجِهَادَ بَابٌ مِنْ أَبْوَابِ الجَنَّةِ، فَتَحَهُ اللهُ...وَضُرِبَ عَلَى قَلْبِهِ بالأسداد» (جهاد درى است از درهاى بهشت...عقل و فهمشان تباه مى‌گردد.) (شرح‌های خطبه: )
در خطبه ۹۱ آمده: «السُّدَدِ الْمَضْرُوبَةِ» آن به معنی ابواب و درهاست مفردش سدّه است. (راسخان در علم آنهايند كه خداوند آنها را با اقرار اجمالى به تمام آنچه از آنها پوشيده است) (شرح‌های خطبه: )


نوزده مورد از واژه سدد در نهج البلاغه آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۵۲۱.    
۲. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۳، ص۶۵.    
۳. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ج۱، ص۴۰۳.    
۴. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ج۱، ص۴۰۳.    
۵. کهف/سوره۱۸، آیه۹۴.    
۶. شرتونی، سعید، اقرب الوارد، ج۲، ص۶۴۲.    
۷. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۵۷۵، خطبه ۲۳۸.    
۸. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۲، ص۲۵۷، خطبه ۲۳۲.    
۹. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۳۵۶، خطبه ۲۳۷.    
۱۰. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۵۹، خطبه ۲۳۷.    
۱۱. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۵۵۲.    
۱۲. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۵۵۳.    
۱۳. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۸، ص۵۶۸.    
۱۴. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۵، ص۲۰۴.    
۱۵. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۰، ص۱۲۰.    
۱۶. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۶۸۶، نامه ۴۶.    
۱۷. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۸۵، نامه ۴۶.    
۱۸. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۴۲۰، نامه ۴۶.    
۱۹. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۶۵۷، نامه ۴۶.    
۲۰. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۱۹۷.    
۲۱. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۱۹۸.    
۲۲. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۰، ص۲۵۰.    
۲۳. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۰، ص۱۲۷.    
۲۴. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۷، ص۴.    
۲۵. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۵۶۳، خطبه ۲۲۹.    
۲۶. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۲، ص۲۵۰، خطبه ۲۲۵.    
۲۷. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۳۵۱، خطبه ۲۳۰.    
۲۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۵۴۹، خطبه ۲۳۰.    
۲۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۱۸۵.    
۳۰. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۴، ص۱۸۷.    
۳۱. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۸، ص۴۸۳.    
۳۲. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۴، ص۴۱۵.    
۳۳. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۳، ص۵.    
۳۴. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۳۸۰، خطبه ۱۷۱.    
۳۵. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۲، ص۱۰۲، خطبه ۱۶۶.    
۳۶. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۲۴۵، خطبه ۱۷۱.    
۳۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۷۷، خطبه ۱۷۱.    
۳۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۶۰۰.    
۳۹. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۶۰۱.    
۴۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۶، ص۴۷۸.    
۴۱. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۰، ص۱۲۵.    
۴۲. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۹، ص۳۰۱.    
۴۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۳۵۳، خطبه ۱۶۲.    
۴۴. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۲، ص۷۹، خطبه ۱۵۷.    
۴۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۲۳۱، خطبه ۱۶۲.    
۴۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۵۳، خطبه ۱۶۲.    
۴۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۳۵.    
۴۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۳۶.    
۴۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۶، ص۲۸۶.    
۵۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۱۰، ص۵.    
۵۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۹، ص۲۴۲.    
۵۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۷۷، خطبه ۲۷.    
۵۳. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۱، ص۶۳، خطبه ۲۷.    
۵۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۶۹، خطبه ۲۷.    
۵۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۵، خطبه.    
۵۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۶۸.    
۵۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۷۶.    
۵۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۲، ص۱۴۰.    
۵۹. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۳، ص۳۹۶.    
۶۰. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۲، ص۷۷.    
۶۱. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۱۸۲، خطبه ۹۰.    
۶۲. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۱، ص۱۶۱، خطبه ۸۹.    
۶۳. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۱۲۵، خطبه ۹۱.    
۶۴. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۱۷۹، خطبه.    
۶۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۶۹۴.    
۶۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۶۹۹.    
۶۷. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۴، ص۳۷.    
۶۸. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۶، ص۳۱۱.    
۶۹. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۶، ص۴۰۴.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «سَدد»، ج۱، ص۵۲۱.    






جعبه ابزار