سَبَأ (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سَبَأ (به فتح سین و باء) از
واژگان قرآن کریم و نام قومی است که در زمان حضرت سلیمان زندگی می‌کردند.
نام این قوم دو بار در آیات قرآن ذکر شده است.
سَبَأ نام قومى بود كه
سلیمان به ديارشان لشكر كشيد و در اثر نافرمانى از دستور پيامبران سدّشان شكست و خانه ويران شدند.
مواردی که
سَبَأ در قرآن به کار رفته است، عبارتند از:
(لَقَدْ كانَ لِسَبَإٍ فِي مَسْكَنِهِمْ آيَةٌ ...) (براى قوم سبا در محل سكونتشان نشانه‌اى از قدرت الهى بود. ...)
(وَ جِئْتُكَ مِنْ سَبَإٍ بِنَبَإٍ يَقِينٍ) (من از سرزمين سبا خبرى قطعى براى تو آورده‌ام.)
نام قومى بود كه
سلیمان به ديارشان لشكر كشيد و در اثر نافرمانى از دستور پيامبران سدّشان شكست و خانه ويران شدند.
درباره لشكر كشى سليمان خبری كه
هدهد به وى آورد چنين می‌خوانيم:
(وَ جِئْتُكَ مِنْ سَبَإٍ بِنَبَإٍ يَقِينٍ • إِنِّي وَجَدْتُ امْرَأَةً تَمْلِكُهُمْ وَ أُوتِيَتْ مِنْ كُلِّ شَيْ‌ءٍ وَ لَها عَرْشٌ عَظِيمٌ • وَجَدْتُها وَ قَوْمَها يَسْجُدُونَ لِلشَّمْسِ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ زَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطانُ أَعْمالَهُمْ ...) (من از سرزمين سبا خبرى قطعى براى تو آورده‌ام. من زنى را ديدم كه بر آنان
حکومت مى‌كند، و همه چيز به او داده شده، و به خصوص تخت سلطنتى بزرگى دارد! او و قومش را ديدم كه براى
خورشید سجده مى‌كنند نه براى خدا؛ و
شیطان اعمالشان را در نظرشان جلوه داده. ...)
از اين آيات به دست می‌آيد كه قوم سباء داراى حكومت بودند و زنى بر آنها سلطنت می‌كرد و نيز
آفتاب‌پرست بوده‌اند. و از ما بعد آيات روشن می‌شود كه ساز و برگ قوى داشته و ملكه ايشان به دست حضرت سليمان
ایمان آورده است.
و در
سوره سباء آیه ۱۵ به بعد چنين آمده
(لَقَدْ كانَ لِسَبَإٍ فِي مَسْكَنِهِمْ آيَةٌ جَنَّتانِ عَنْ يَمِينٍ وَ شِمالٍ كُلُوا مِن رِّزْقِ رَبِّكُمْ وَاشْكُرُوا لَهُ بَلْدَةٌ طَيِّبَةٌ وَرَبٌّ غَفُورٌ • فَأَعْرَضُوا فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ سَيْلَ الْعَرِمِ وَبَدَّلْنَاهُم بِجَنَّتَيْهِمْ جَنَّتَيْنِ ذَوَاتَى أُكُلٍ خَمْطٍ وَأَثْلٍ وَشَيْءٍ مِّن سِدْرٍ قَلِيلٍ • ذَلِكَ جَزَيْنَاهُم بِمَا كَفَرُوا وَهَلْ نُجَازِي إِلَّا الْكَفُورَ • وَجَعَلْنَا بَيْنَهُمْ وَبَيْنَ الْقُرَى الَّتِي بَارَكْنَا فِيهَا قُرًى ظَاهِرَةً وَقَدَّرْنَا فِيهَا السَّيْرَ سِيرُوا فِيهَا لَيَالِيَ وَأَيَّامًا آمِنِينَ • فَقَالُوا رَبَّنَا بَاعِدْ بَيْنَ أَسْفَارِنَا وَظَلَمُوا أَنفُسَهُمْ فَجَعَلْنَاهُمْ أَحَادِيثَ وَمَزَّقْنَاهُمْ كُلَّ مُمَزَّقٍ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ) «قوم سباء را در مسكن‌هايشان آيتى بود دو باغستان از راست و چپ. (گفتيم) از
روزی پروردگارتان بخوريد و او را سپاسگزار باشيد، سرزمينى است پاكيزه و دلچسب و پروردگارى چاره ساز از فرمان خدا اعراض كردند.
سیل عرم به آنها فرستاديم و دو باغستان‌شان را به دو باغستان بدل كرديم كه
میوه تلخ و درخت شوره گز و اندكى كنار داشت. اين
مجازات در اثر
کفران آنها بود كه جز كفور و ناسپاس را مجازات نمی‌كنيم ميان آبادى آنها و آبادی‌هاى پر
برکت (شام) قريه‌هاى آشكارى قرار داديم كه از يكديگر ديده می‌شدند شب‌ها و روزها با ايمنى در آنها راه ميرفته و
مسافرت می‌كردند گفتند: خدايا ميان مسافرت‌هاى ما فاصله كن، به خودشان
ستم كردند آنها را خبرهاى تازه قرار داديم و تار و مارشان كرديم راستى در حادثه آنها براى هر متأمّل و شكرگزار عبرت‌هائى است.»
از آنچه نقل شد روشن گرديد كه قوم سباء در ناز و نعمت بسر می‌برده و در عين حال مردمان بد كار و ناسپاس بودند و به توصيه پيامبران وقعى نمى‌نهاده‌اند، و در اثر اين ناسپاسى سيلى بنيان كن هستى آنها را از بين برده و خودشان به نحو عجيبى تار و مار شده‌اند كه ماجرايشان تمام خبرها را تحت الشعاع قرار داده است و از كثرت نعمت ملول گشته و مسافرت‌هاى سخت و طاقت فرسا آرزو كرده‌اند.
ناگفته نماند مسكن قوم سباء
سرزمین یمن فعلى بوده و آن روزگاران بسيار مترقى و پيشرفته بوده است در جانب شرقى
شهر صنعاء پايتخت فعلى يمن به فاصله صد و بيست كيلومتر دشت پهناورى هست كه ظاهرا سرزمين قوم سباء بوده است در كاوش‌هاى علماء آثار بسيارى از آنجا به دست آمده كه نشان دهنده يک تمدن عظيم در روزگارهاى گذشته است.
و نيز ناگفته نماند: اهل سدّی كه شكست و مردمی كه سليمان به درياشان لشكر كشيد هر دو از قوم سباءاند ولى ظاهرا غيرهم بوده‌اند و دو قضيّه در دو زمان متفاوت اتفاق افتاده است.
اين كلمه كه دو بار بيشتر در قرآن نيامده است.
قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «سباء»، ج۳، ص۲۰۳.
