سود (مفرداتنهجالبلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سَواد (به فتح سین) از ماده «سود»
و از
واژگان نهجالبلاغه، به معنای سیاهی است. از دیگر مشتقات آن
سَیِّد (به فتح سین
و تشدید یاء) به معنای رئيس
و آقا است
و جمع آن
سادات میباشد. موارد زیادی از این مادّه در
نهجالبلاغه آمده است.
سَودبه معنای سياهى است.
راغب گويد: به جماعت كثيره سواد گويند مثل عليكم بالسواد الاعظم.
سید آن است كه متولى سواد اعظم باشد مثل سيّد القوم
و چون شرط
متولی پاک نفس بودن است لذا به هر فاضل سيّد گفته شده است.
مواردی که در «نهجالبلاغه» آمده است به شرح ذیل میباشد.
در مقام
موعظه فرموده:
«فَلاَ یَغُرَّنَّکَ سَوَادُ النَّاسِ مِنْ نَفْسِکَ وَ قَدْ رَأَیْتَ مَنْ کَانَ قَبْلَکَ مِمَّنْ جَمَعَ الْمَالَ.»«انبوه زندگان هرگز تو را
فریب ندهند (
و از خويشتن
غافل نسازند) با اين كه افرادى پيش از خويش را به چشم ديدى همانها كه ثروتها را جمع آورى كردند.»
(شرح های خطبه:
)
به
خوارج فرمود:
«وَخَيْرُ النَّاسِ فيَّ حَالاً الَّنمَطُ الاَْوْسَطُ فَالْزَمُوهُ، وَالْزَمُوا السَّوَادَ الاَعْظَم فَإِنَّ يَدَ اللهِ مَعَ الْجَمَاعَةِ.»«بهترين
مردم درباره من گروه ميانهرو هستند از آنها جدا نشويد!
و همواره همراه بزرگترين جمعيّتها (اكثريّتهاى طرفدار حق) باشيد كه دست
خدا با جمعيّت است.»
(شرح های خطبه:
)
امیرالمومنین علی (علیهالسلام) خطاب به یاران خود میفرمایند:
«وَعَلَيْكُمْ بِهذَا السَّوَادِ الاَْعْظَمِ، وَالرِّوَاقِ المُطَنَّبِ.»«به آن گروه انبوه
و سراپرده پر زرق
و برق (معاويه) به سختى حمله بريد.»
(شرح های خطبه:
)
درباره
مصقله كه از آنحضرت به طرف
معاویه گريخت فرموده:
«قَبَّحَ اللهُ مَصْقَلَةَ! فَعَلَ فِعْلَ السَّادَةِ، وَفَرَّ فِرَارَ الْعَبِيدِ.»«
خدا روى «
مصقله» را سياه كند، كار بزرگواران را انجام داد (بردهها را خريد
و آزاد ساخت) امّا خود همچون
بردگان فرار كرد.»
(شرح های خطبه:
)
در وصف
طاووس فرموده است:
«فَهُوَ بِبَيَاضِهِ فِي سَوَادِ مَا هُنَالِكَ يَأْتَلِقُ.»«اين خط با آن سفيديش در ميان آن سياهى جلوهاى ديدنى به خود گرفته.»
(شرح های خطبه:
)
درباره پيروى از بزرگان
متکبّر فرمود:
«ألاَ فَالْحَذَرَ الْحَذَرَ مِنْ طَاعَةِ سَادَاتِكُمْ وَكُبَرَائِكُمْ.»«زنهار! زنهار! از پيروى
و اطاعت بزرگترها
و رؤسايتان بر حذر باشيد.»
(شرح های خطبه:
)
در
حکمت ۲۲۴ میفرمایند:
«بِکَثْرَهِ الصَّمْتِ تَکُونُ الْهَیْبَهُ...یَجِبُ السُّؤْدَدُ وَ بِالسِّیرَهِ الْعَادِلَهِ یُقْهَرُ الْمُنَاوِئُ وَ بِالْحِلْمِ عَنِ السَّفِیهِ تَکْثُرُ الْأَنْصَارُ عَلَیْهِ.»«كثرت سكوت موجب ابهت
و بزرگى است
و انصاف مايه فزونى دوستان، با بذل
و بخشش قدر
انسان بالا مىرود
و با
تواضع نعمت كامل مىشود
و با پذيرش هزينه ها بزرگى تثبيت مىگردد
و روش عادلانه، مخالفان را مقهور مىسازد
و با
حلم و بردباری در برابر سفيهان، ياوران انسان فزونى مىيابند.»
(شرح های حکمت:
)
موارد زیادی از این ماده در
نهجالبلاغه آمده است.
•
قرشی بنابی، علیاکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «سود»، ج۱، ص۵۶۱.