سهولت
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
سهولت به معنای آسانی و
نفی حرج و سختی در
دین است که از
احکام مرتبط با آن در بابهایى نظیر
حج،
جهاد،
تجارت،
طلاق،
صید و ذباحه و
قضاء سخن گفته‌اند.
سهولت یعنی آسانى که در اینجا منظور سهولت در
دین می‌باشد.
احکام شریعت مقدس مبتنى بر سهولت است؛ چه در مقام
جعل و
تشریع و چه در مرحله پیدایى عوارض و حالاتى همچون
بیماری و
ناتوانی براى
مکلف که موجب حرجى شدن
حکم و به مشقت افتادن مکلّف مى‌گردد. در
آیات و
روایات متعددى بر آسان بودن دین و
نفی حرج و سختى از آن تصریح شده است، از جمله در
قرآن کریم آمده است: «هُوَ اجْتَبَاکمْ وَ مَا جَعَلَ عَلَیکمْ فِى الدّینِ مِنْ حَرَجٍ؛
او شما را برگزید و بر شما در دینتان
مشقت و سختى قرار نداده است». در روایتى از
پیامبر اکرم صلّى اللَّه علیه و آله نقل شده است که فرمود: «من بر آیین معتدل و آسان برانگیخته شده‌ام».
از جمله قواعد مهم فقهى قاعده «
عسر و حرج» است که مفاد آن برداشته شدن هر گونه
حکم حرجی غیر قابل تحمل براى
مکلف است. اینک مهم‌ترین
احکام مرتبط با عنوان یاد شده در ابواب مختلف فقهى را بیان می‌کنیم.
کسى که به اندازه هزینه
حج مالى
قرض کرده است، باداشتن توانایى اداى به موقع دِین خود به آسانى و بدون مشقت بنابر قول جمعى،
مستطیع و حج بر او
واجب مى‌گردد.
در
دفاع از
جان،
مال و یا
آبرو در برابر
مهاجم، ابتدا باید راه آسان‌تر انتخاب شود. بنابر این، در جایى که خطر مهاجم با فریاد زدن دفع مى‌شود، باید به همان بسنده کرد.
آسان گرفتن در خرید و فروش و نیز در وصول
طلب از
بدهکار، همچنین پرداخت
بدهی به
طلبکار مستحب است.
از شرایط
صحت طلاق، وقوع آن در زمان پاکى
زن از
حیض مى‌باشد؛ لیکن صورت
غایب بودن
شوهر از این
حکم مستثنا است. بنابر این، مردى که در
سفر است با عدم آگاهى از حیض بودن همسرش مى‌تواند او را
طلاق دهد، مگر در صورتى که امکان آگاهى از وضعیت زن به آسانى براى
شوهر فراهم باشد که در این صورت بر او، حکم حاضر جارى مى‌شود نه غایب.
مستحب است در
ذبح یا
نحر حیوان شیوه آسان‌تر اتخاذ گردد تا
حیوان کمتر رنج و اذیت ببیند.
بر
قاضی مستحب است به منظور سهولت دسترسى ارباب رجوع به وى، در مکانى باز و بدون مانع بنشیند.
آیا صدور
حکم غیابی علیه کسى که در
شهر نیست؛ لیکن احضار وى به آسانى ممکن است،
جایز مى‌باشد؟ برخى در جواز صدور چنین حکمى اشکال کرده‌اند.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۵۶۵-۵۶۶.
