• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

سلمانیه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


فرقه سلمانیه به عنوان یک فرقه از غلات در فرق و مذاهب اسلامی معرفی شده که مشخصه اصلی آنان غلو و اعتقاد گزاف در مورد سلمان و مقام روحانی رفیع ایشان است.


اعتقادات نابجا و گزاف در فرق و مذاهب مختلف اسلامی وجود داشته که امروزه جز یک امر تاریخی از فرقه‌ای منقرض شده نیست. اما با بررسی پیرامون چنین عقایدی به این نتیجه می‌رسیم که همچنانکه احتمال بدنام کردن و تحریف عمدی شخصیت انسانهای والا و متقی بلکه معصومین (ع) توسط انسانهای سودجو و فرق غلات و گزافه‌گو و دشمنان ایشان وجود داشته، احتمال ایجاد فرقه‌سازی الحادی به انگیزه‌های مختلف سیاسی و اجتماعی از چهره‌های شناخته شده، وجود داشته؛ چراکه انسانهای پرهیزکار و مشهوری چون سلمان فارسی (محمدی)که هیچ ارتباطی با فرق منحرف نداشته ازجمله فرق غلوآمیز معرفی شده‌است. فرقه سلمانیه به عنوان یک فرقه از غلات در فرق و مذاهب اسلامی معرفی شده که به بیان آن می‌پردازیم.

یکی از بزرگترین اصحاب پیامبر(ص) که با تحقیق خود به پیامبر (ص) دسترسی پیداکرد و به رسالت و نبوت آن حضرت ایمان آورد
[۱] راوندی، قطب الدین سعید بن عبدالله، قصص الانبیاء، بنیاد پژوهشهای آستان قدس، ۱۴۰۹ه ق، ص۳۰۰.
و بعد از وفات پیامبر در این راه ثابت قدم ماند و از خط ولایت اهل‌بیت (ع) و جانشینان برحق پیامبر(ص) منحرف نشد
[۲] کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۶۵ ه ش، ج ۱۵، ص۷۵۹.    
و مخلصانه از ولایت دفاع نمود، سلمان فارسی است. اسم او روزبه بن جشبوذان بوده
[۳] مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت - لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ ه ق، ج ۲۲، ص۳۵۹.    
و گویا سلمان در زبان آرامی شلمانا بوده که در عربی سلمان خوانده شده‌است.
[۴] مشکور، محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی، ششم- ۱۳۸۷، ص۲۳۱.
او بعد از تحقیق برای رسیدن به دین صحیح از عده‌ای از بزرگان مسیحیت ، فهمید که پیامبری در وادی قری ظهور نموده و از گروهی از اعراب درخواست نمود که او را به آن محل ببرند، که آن اعراب این کار را کردند ولی به او ظلم کردند و او را به عنوان برده به یک زن یهودیه فروختند.
[۵] راوندی، قطب الدین سعید بن عبدالله، قصص الانبیاء، بنیاد پژوهشهای آستان قدس، ۱۴۰۹ه ق، ص۳۰۱.
پیامبر(ص) او را از یهودیه در برابر سیصد نخل و مقداری طلا خریداری کرد و آزاد نمود.
[۶] معتزلی، ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، قم، انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی، ۱۴۰۴ ه ق، ج ۱۸، ص ۳۹.    
[۷] معتزلی، ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، قم، انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی، ۱۴۰۴ ه ق، ج ۲، ص۳۰۴.    
وی نزد پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) و مسلمین جایگاه خاص و ویژه‌ای دارد. پیامبر(ص) به مشورت او برای مقابله با مشرکین دست به ساخت خندق نمود.
[۸] مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ ه ق، ج۲۰، ص۱۹۶.]
؛
[۹] مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ ه ق،ج۲۰، ص۲۵۱.    
اصلیتی ایرانی داشته اما در تعیین زادگاهش اختلاف است که رامهرمز و یا اصفهان و یا شیراز بوده‌است.
[۱۰] مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ ه ق، ج ۲۲، ص۳۵۵.    
[۱۱] مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ ه ق،ج۲۲، ص۳۶۲.    


مقام سلمان را از زیارت نامه او بخوبی می توان شناخت :السلام علیک یا ولی امیرالمومنین ،السلام علیک یا مودع اسرار سادة المیامین،السلام علیک یا بقیه الله من البررة الماضین
[۱۲] قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، ص۴۹۱.
، السلام علیک یا من خالف حزب الشیطان
[۱۳] محمد بن الحسن، طوسی، التهذیب، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش، ج۶، ص۱۱۸.

و در مقام سلمان این بس که امیرالمومنین علی(ع) وصی او بود و برای غسل و کفن و دفن او حاضر شدند.
[۱۴] قمی، جبرئیل بن شاذان،فضائل، قم، انتشارات رضی، ۱۳۶۳ش، ص۸۶.    
علاقه او به اهل‌بیت(ع) به دلیل شناخت حق اهل‌بیت(ع) بود که بصیرت سلمان را نسبت به دیگر اصحاب بیشتر نموده بود و به همین دلیل بعد از رسول‌الله (س) منحرف نشد. او حضور پر رنگی در نقل فضائل و حقانیت امیرالمومنین علی(ع) و اهل‌بیت(ع) دارد و علاوه بر آن در فقه نیز او روایاتی نقل شده‌است. یکی از کارهای معمول او این بود که سوال کنندگانی که ابوبکر و عمر از جواب آنها عاجز می‌شدند را به امیرالمومنین علی(ع) معرفی می‌کرد تا حقیقت را روشن کند.
[۱۵] مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ ه ق، ج۱۰، ص ۵۲.    
؛
[۱۶] مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ ه ق،ج۱۰، ص۵۴.    


از جمله فضائل سلمان این است که خداوند پیامبر(ص) را امرنموده بود که چهار نفر را دوست داشته باشم که از جمله ایشان سلمان فارسی است.
[۱۷] مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ ه ق، ج ۲۲، ص۳۲۱.    
او از جمله کسانی بود که در دفاع از امامت و ولایت امیرالمومنین حضرت علی (ع) با حکومت ابوبکر به مخالفت برخواست تا جائی که امیرالمومنین علی(ع) او را قسم می‌دهد که خود را کنترل کند و از افشاگری بیشتر خودداری کند.
[۱۸] هلالی، سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس، قم، انتشارات الهادی، ۱۴۱۵ه‌ق، ص۵۹۵.
مقام او آنچنان است که خداوند به او سلام می‌رساند و نیز پیامبر(ص) و اهل‌بیت در کلامی معروف (سلمان منا اهل‌البیت)
[۱۹] مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ ه ق، ج ۲۲، ص۳۴۸.    
او را از جمله اهل‌بیت‌(ع) قرار داد. همچنین او از آخرین اوصیای حضرت عیسی (ع) معرفی شده
[۲۰] مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ ه ق، ج۲۲، ص۳۵۹.    
[۲۱] فتال نیشابوری، محمد بن حسن، روضه الواعظین، قم، انتشارات رضی، بی‌تا، ج۲، ص ۲۸۷.    
و فرمودند که او همانند لقمان حکیم است و به علم اولین و آخرین داناست.
[۲۲] طبرسی، ابو منصور احمد بن علی، ج۱، ص۲۵۹.
در بیانی دیگر سلمان محدث نامیده شده و علت این عنوان این است که پیامبر(ص) و امیرالمومنین علی(ع) او را از احادیثی که دیگران تحمل آن را نداشتند باخبر می‌نمودند.
[۲۳] محمد بن علی، صدوق، علل الشرایع، قم، انتشارات مکتبة الداوری،بیتا، ج۱، ص۱۸۳.    
خداوند به پیامبر(ص) دستور داده بود که سلمان را از علم منایا و بلایا و انساب و فصل الخطاب مطلع سازد.
[۲۴] مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ ه ق،ج ۲۲، ص۳۴۷.    
او از جمله خواصی بوده که به اخبار آینده و حوادث مهم توسط پیامبر(ص) و امیرالمومنین علی(ع) اطلاع داشت و برترین اصحاب از نظر ایمان است.
[۲۵] مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ ه ق، ج۲۲، ص۳۵۱.    

امام صادق(ع) در شأن سلمان فرمود:نگویید سلمان فارسی بلکه بگویید سلمان محمدی. سلمان بنده صالح صحیح الاعتقاد مسلمانی بود که هرگز مشرک نشد.
[۲۶] مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ ه ق،ج۲۲، ص۳۲۷.    
خداوند و رسولش او را دوست داشتند و هرگاه جبرئیل حاضر می‌شد به پیامبر(ص) عرضه می‌داشت که سلام خداوند را به سلمان برساند.
[۲۷] مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ ه ق، ج۲۲، ص۳۴۷.    
همچنین پیامبر(ص) در شأن سلمان فرمود:إِنَّ سَلْمَانَ مِنِّی مَنْ جَفَاهُ فَقَدْ جَفَانِی وَ مَنْ آذَاهُ فَقَدْ آذَانِی وَ مَنْ بَاعَدَهُ فَقَدْ بَاعَدَنِی وَ مَنْ قَرَّبَهُ فَقَدْ قَرَّبَنِی.
[۲۸] مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ ه ق، ج۲۲، ص۳۴۷.    
پیامبر(ص) در رد کسی که سلمان را مجوسی معرفی کرد فرمودند:سلمان مجوسی نبوده بلکه تقیه می‌کرده ( وانمود به مجوسیت می‌کرد) و در باطن ایمان داشته.
[۲۹] مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ ه ق، ج۲۲، ص۳۴۷.    
اگر درجات ایمان را ده درجه بدانیم، سلمان دارای ایمان در رتبه دهم معرفی شده است.
[۳۰] مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار،ج۲۲، ص۳۵۱.    

از زندگانی و فضائل او کتابهای مختلفی چون سلمان فارسی، سلمان محمدی، سلمان اهل بیت(ع) و سلمانیه نوشته شده‌است و روایات مختلفی را بیان نموده که بیشتر آنها در مورد فضائل اهل‌بیت(ع) و حقانیت ایشان است.

غلو و اعتقاد گزاف از زمان خود سلمان در افکار برخی از مردم به سبب مقام سلمان وجو داشته بطوریکه در قضیه‌ای مردمی از کوفه نزد امیرالمومنین علی(ع) می‌روند و درخواست دعا برای باران می‌کنند که آن حضرت امام‌حسن (ع) و امام‌حسین (ع) را مامور به دعا می‌کنند و با دعای ایشان باران نازل می‌شود. مردم قضیه را به سلمان(ره) خبر می‌دهند و می‌گویند این دعا را شما به ایشان تعلیم داده‌اید!! سلمان(ره) در رد ایشان می‌گوید:وای برشما آیا از از پیامبر(ص) نشنیدید که می‌فرمود حکمت بر زبان اهل بیتم جریان یافته است.
[۳۱] محمد بن علی، صدوق، من لایحضره الفقیه،قم، انتشارات جامعه مدزسین، ۱۴۱۳ه ق، ج۱، ص۵۳۵.    
عده‌ای نیز از این افراد سلمان را برتر از امیرالمومنین علی(ع) می‌پنداشتند.
[۳۲] یحیی الامین، شریف، معجم الفرق الاسلامیة، لبنان، بیروت، دارالاضواء، ص۱۳۵.
از این حدیث واضح می‌شود که عظمت شخصیت سلمان موجب گفتارهای ناروای مردم در مورد او بوده و با گذشت زمان و با وجود فرق غلات، نام سلمان نیز در اعتقادات گزاف ایشان راه یافت و در بسیاری از این فرق بروز یافت تا حدی که فرقه سلمانیه نیز بروز کرد.

فرقی چون کیسانیه و برخی از اسماعیلیه و سینیه و سبعیه و میمیه و عینیه و بشاریه و نصیریه و.... از سلمان به غلو یاد کرده‌اند. نجاشی در رجال خود از علی بن عباس جراذینی نام می‌برد که متهم به غلو است ولی کتابی در رد سلمانیه که گروهی از غالیان بوده‌اند، نوشته است.
[۳۳] احمد بن علی، نجاشی، رجال، قم، انتشارات جامعه مدرسین، ۱۴۰۷ه ق، ص۲۵۵.    
ابوحاتم رازی گفته‌است که سلمانیه کسانی بودند که قائل به نبوت سلمان(ره) بوده‌اند و آیه و سئل من ارسلنا من قبلک من رسلنا(از رسولانی که پیش از تو فرستادیم بپرس.)
[۳۴] زخرف/سوره۴۳، آیه۴۵.    
را در مورد سلمان می‌دانند و گروهی به الوهیت او معتقد بودند.
[۳۵] یحیی الامین، شریف، معجم الفرق الاسلامیة، لبنان، بیروت، دارالاضواء، ص۱۳۵.
این افکار مشرکانه در زمان نزول قرآن نیز وجود داشت به صورتی که برخی از مشرکان معتقد بودند که پیامبر(ص) قرآن را از سلمان فارسی یاد می‌گیرد که در آیه‌ای این قول مشرکان بیان شده (وَ لَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّهُمْ یَقُولُونَ إِنَّما یُعَلِّمُهُ بَشَرٌ لِسانُ الَّذی یُلْحِدُونَ إِلَیْهِ أَعْجَمِیٌّ وَ هذا لِسانٌ عَرَبِیٌّ مُبینٌ ).(ما می‌دانیم که آنها می‌گویند:«این آیات را انسانی به او تعلیم می‌دهد!» در حالی که زبان کسی که اینها را به او نسبت می‌دهند عجمی است ولی این (قرآن)، زبان عربی آشکار است.)
[۳۶] نحل/سوره۱۶، آیه۱۰۳.    
فرقه سلمانیه در واقع یک تفکر الحادی و غالی است که از ترکیبی از عقاید باطل تشکیل شده که به مرور زمان نابود شده‌اند ولی عقاید ایشان به فرق منحرف دیگر وارد شد و در عصر حاضر توسط بعضی از پیروان اندیشه زرتشتی‌گری مجددا ترویج می‌شود و به آن دامن می‌زنند.

۱. ↑ راوندی، قطب الدین سعید بن عبدالله، قصص الانبیاء، بنیاد پژوهشهای آستان قدس، ۱۴۰۹ه ق، ص۳۰۰.
۲. ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۶۵ ه ش، ج ۱۵، ص۷۵۹.    
۳. ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت - لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ ه ق، ج ۲۲، ص۳۵۹.    
۴. ↑ مشکور، محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی، ششم- ۱۳۸۷، ص۲۳۱.
۵. ↑ راوندی، قطب الدین سعید بن عبدالله، قصص الانبیاء، بنیاد پژوهشهای آستان قدس، ۱۴۰۹ه ق، ص۳۰۱.
۶. ↑ معتزلی، ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، قم، انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی، ۱۴۰۴ ه ق، ج ۱۸، ص ۳۹.    
۷. ↑ معتزلی، ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، قم، انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی، ۱۴۰۴ ه ق، ج ۲، ص۳۰۴.    
۸. ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ ه ق، ج۲۰، ص۱۹۶.]
۹. ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ ه ق،ج۲۰، ص۲۵۱.    
۱۰. ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ ه ق، ج ۲۲، ص۳۵۵.    
۱۱. ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ ه ق،ج۲۲، ص۳۶۲.    
۱۲. ↑ قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، ص۴۹۱.
۱۳. ↑ محمد بن الحسن، طوسی، التهذیب، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش، ج۶، ص۱۱۸.
۱۴. ↑ قمی، جبرئیل بن شاذان،فضائل، قم، انتشارات رضی، ۱۳۶۳ش، ص۸۶.    
۱۵. ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ ه ق، ج۱۰، ص ۵۲.    
۱۶. ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ ه ق،ج۱۰، ص۵۴.    
۱۷. ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ ه ق، ج ۲۲، ص۳۲۱.    
۱۸. ↑ هلالی، سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس، قم، انتشارات الهادی، ۱۴۱۵ه‌ق، ص۵۹۵.
۱۹. ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ ه ق، ج ۲۲، ص۳۴۸.    
۲۰. ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ ه ق، ج۲۲، ص۳۵۹.    
۲۱. ↑ فتال نیشابوری، محمد بن حسن، روضه الواعظین، قم، انتشارات رضی، بی‌تا، ج۲، ص ۲۸۷.    
۲۲. ↑ طبرسی، ابو منصور احمد بن علی، ج۱، ص۲۵۹.
۲۳. ↑ محمد بن علی، صدوق، علل الشرایع، قم، انتشارات مکتبة الداوری،بیتا، ج۱، ص۱۸۳.    
۲۴. ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ ه ق،ج ۲۲، ص۳۴۷.    
۲۵. ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ ه ق، ج۲۲، ص۳۵۱.    
۲۶. ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ ه ق،ج۲۲، ص۳۲۷.    
۲۷. ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ ه ق، ج۲۲، ص۳۴۷.    
۲۸. ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ ه ق، ج۲۲، ص۳۴۷.    
۲۹. ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ ه ق، ج۲۲، ص۳۴۷.    
۳۰. ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار،ج۲۲، ص۳۵۱.    
۳۱. ↑ محمد بن علی، صدوق، من لایحضره الفقیه،قم، انتشارات جامعه مدزسین، ۱۴۱۳ه ق، ج۱، ص۵۳۵.    
۳۲. ↑ یحیی الامین، شریف، معجم الفرق الاسلامیة، لبنان، بیروت، دارالاضواء، ص۱۳۵.
۳۳. ↑ احمد بن علی، نجاشی، رجال، قم، انتشارات جامعه مدرسین، ۱۴۰۷ه ق، ص۲۵۵.    
۳۴. ↑ زخرف/سوره۴۳، آیه۴۵.    
۳۵. ↑ یحیی الامین، شریف، معجم الفرق الاسلامیة، لبنان، بیروت، دارالاضواء، ص۱۳۵.
۳۶. ↑ نحل/سوره۱۶، آیه۱۰۳.    


سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «سلمانیه».    



جعبه ابزار