زَکْو (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
زَكْو (به فتح زاء و سکون کاف) از
واژگان نهج البلاغه به معنای نمو و زیادت و نیز به معنای پاکی و
مدح است.
مشتقات این واژه عبارت است از:
زکّی (به فتح زاء) به معنی پاک؛
أَزْكى (به همزه مفتوح و سکون زاء) به معنی پاک‌تر؛
یَزْکو (به فتح یاء و سکون زاء) به معنی نموّ و زیادت؛
تَزْكية (به فتح تاء و سکون زاء) به معنی پاک کردن.
امام علی (علیه‌السّلام) در نامه ای به
کمیل بن زیاد، درباره زکات و نیز در نامه‌ای به
معاویه از این واژه استفاده کرده است.
این ماده بیست بار در نهج البلاغه آمده است.
زَكْو اصل
زَکاة به معنی نموّ و زیادت است.
زکا الزرع يزكو زَكْواً و زَكاءً: نما زکّی به معنی پاک؛
أَزْكى به معنی پاک‌تر؛
یَزْکو به معنی نموّ و زیادت؛
تَزْكية به معنی پاک کردن است.
همچنین به معنی پاکی و مدح و زکاة واجبه و غیره هم ذکر شده که همه با معنی اوّلی سازگار هستند.
بعضی از مواردی که در نهج‌البلاغه استفاده شده به شرح ذیل است:
امام (علیه‌السّلام) به کمیل بن زیاد فرماید:
«يا كُمَيْلُ، الْعِلْمُ خَيْرٌ مِنَ الْمالِ: الْعِلْمُ يَحْرُسُكَ وَ أَنْتَ تَحْرُسُ المالَ، وَ الْمَالُ تَنْقُصُهُ النَّفَقَةُ، وَ الْعِلْمُ يَزْكو عَلى الاِْنْفاقِ» «ای کمیل
علم از مال بهتر است زیرا علم تو را حفظ می‌کند و تو باید مال را حفظ کنی، مال را خرج کردن کم می‌کند ولی علم در
انفاق کردن زیاد می‌شود.»
و نیز فرماید:
«وَ الْعَفْوُ زَكاةُ الظَّفَرِ» (
عفو، زكات پيروزى است.)
همچنین می‌فرماید:
«وَ لِكُلِّ شَيْء زَكاةٌ، وَ زَكاةُ الْبَدَنِ الصّيامُ» (و براى هر چيز زكاتى است و زكات بدن
روزه است)
درباره وجوب زکات فرموده:
«سوسوا إِيمانَكُمْ بِالصَّدَقَةِ، وَ حَصِّنوا أَمْوالَكُمْ بِالزَّكاةِ، وَ ادْفَعوا أَمْواجَ الْبَلاءِ بِالدُّعاءِ» «سیاست و حفظ کنید ایمانتان را با
صدقه، و در حصار قرار دهید اموال خویش را با زکات و دفع کنید بلاها را با
دعاء.»
درباره ستایش خودش خطاب به معاویه می‌نویسد:
«وَ لَوْ لا ما نَهى اللهُ عَنْهُ مِنْ تَزْكيَةِ الْمَرْءِ نَفْسَهُ، لَذَكَرَ ذاكِرٌ فَضائِلَ جَمَّةً» (و اگر نه اين بود كه
خداوند نهى كرده كه انسان خويشتن را بستايد فضايل فراوانى را بر مى‌شمردم.)
این ماده بیست بار در در نهج البلاغه به کار رفته است.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «زکو»، ج۱، ص۴۹۷-۴۹۸.
