زَلَل (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

زَلَل (به فتح زاء و لام) از واژگان نهج البلاغه به معنای لغزیدن است.
مشتقات مختلفی از این کلمه در «نهج‌البلاغه» استفاده شده، مانند:
امام علی (علیه‌السّلام) از این واژه برای توصیف منافقان و جاهلیت استفاده کرده است.
از این ماده بیست مورد در نهج البلاغه آمده است.

---

زَلَل به معنای لغزیدن است.
«زلّ الرَّجُل زلا: زلق عَن صَخرَة وَ نَحوِها»
إِزْلال به معنی لغزاندن است.
إِسْتِزْلال به معنای لغزش و طلب لغزش و خطا است.

---

برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:

۲.۱ - زَلَّ- خطبه ۱۱۸ (خطاب به یاران)

امیرالمومنین علی (علیه‌السلام) خطاب به یارانش فرمود:
«لَقَدْ حَمَلْتُكُمْ عَلَى الطَّريقِ الْواضِحِ... مَنِ اسْتَقامَ فَإِلَى الْجَنَّةِ، وَ مَنْ زَلَّ فَإِلَى النّارِ!.»
«شما را به راه آشکار وا داشتم هر که استوار ماند به سوی بهشت و هر که بلغزد به سوی آتش است.»

۲.۲ - اسْتَزَلَّتْهُمُ - خطبه ۹۴ (جاهلیت)

درباره جاهلیت فرموده:
«قَدِ اسْتَهْوَتْهُمُ الاَْهْواءُ، وَ اسْتَزَلَّتْهُمُ الْكِبْرِياءُ، وَ اسْتَخَفَّتْهُمُ الْجاهِلِيِّةُ الْجَهْلاءُ.»
«هواهای نفسانی ساقطشان کرده و تکبر لغزششان داده و جاهلیت شدید خفیفشان کرده بود.»

۲.۳ - الْمَزَلَّةِ - خطبه ۱۴۹ (بعد از ضربت خوردن)

مَزَلَّة به معنی محلّ لغزش است؛ امام (علیه‌السّلام) بعد از ضربت خوردن چنین فرمود:
«إِنْ تَثْبُتِ الْوَطْأَةُ في هذِهِ الْمَزَلَّةِ فَذاكَ، وَ إِنْ تَدْحَضِ الْقَدَمُ فَإِنّا كُنّا في أَفْياءِ أَغْصان.»
«اگر پایم در این لغزش‌گاه ثابت ماند، آن خواسته من و شماست و اگر قدم در آن لغزید (و از دنیا رفتم) عجبی نیست زیرا که ما در سایه شاخه‌ها بوده‌ایم.»

۲.۴ - الْمُزِلّونَ - خطبه ۱۹۴ (منافقین)

درباره منافقون فرماید:
«وَ أُحَذِّرُكُمْ أَهْلَ النِّفاقِ، فَإِنَّهُمُ: الضّالّونَ الْمُضِلّونَ، وَ الزّالّونَ الْمُزِلّونَ.»
«شما را از منافقان بر حذر می‌دادم که آنها گمراه شده و گمراه کننده و لغزش یافته و لغزش دهندگانند.»

۲.۵ - الاَْزَلِّ - نامه ۴۱ (توصیه به فرماندار)

«الأَزَل» به معنی سریع است؛ آن با معنای اوّلی سازگار است، فرمود:
«الذِّئْبِ الاَْزَلِّ.»
«یعنی گرگ سریع و شتاب کننده.» که در «ذئب» یا «خطف» گذشت.

---

بیست مورد از این ماده در «نهج البلاغه» یافته است.

---