زهد (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
زُهْد (به ضم لام و فتح ظاء) از
واژگان نهج البلاغه به معنای بى‌اعتنائى
اعراض از
شی‌ء به جهت حقير شمردن است.
زهد، بيست و هشت مورد در «
نهج البلاغه» آمده است.
زُهْد به معنای بى‌اعتنائى اعراض از شى‌ء به جهت حقير شمردن است.
«
الزُهْد: اَلاِعراضُ عَنِ الشَّيء اِحتِقاراً لَهُ»
حقیقت زهد همين است كه گفته شد، زهد اسلامى نيز همين است.
مشتقات آن مانند:
زهادة: به معنى زهد است.
تزهيد: وادار كردن بى‌زهد و به رغبتى.
زهيد: به معنى
مفعول است يعنى اعراض شده.
ازهد: فعل تفضيل است.
به برخی از مواردی که در «
نهج
البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
امام (صلوات‌الله‌علیه) فرموده:
«وَ مَنْ زَهِدَ فِی الدُّنْيا اسْتَهانَ بِالْمُصيباتِ، وَ مَنِ ارْتَقَبَ الْمَوْتَ سارَعَ فِی الْخَيْراتِ.» «هركس در
دنیا زاهد باشد مصيبت‌ها را سبک شمارد و هر كه منتظر
مرگ باشد در كارهاى خوب
سرعت مى‌كند.»
و نيز فرموده:
«الزُّهْدُ كُلُّهُ بَيْنَ كَلِمَتَينِ مِنَ الْقُرْآنِ: قالَ اللهُ عزّوجلّ: «لِكَيْلا تَأْسَوْا عَلَى ما فاتَكُمْ وَ لا تَفْرَحوا بِما آتاكُمْ» ، فَمَنْ لَمْ يَأْسَ عَلَى الْماضی، وَ لَمْ يَفْرَحْ بِالاْتی، فَقَدْ أَخَذَ الزُّهْدَ بِطَرَفَيْهِ.» «تمام زهد در دو جمله از قرآن آمده است.
خداوند مى‌فرمايد: «تا بر گذشته تأسّف مخوريد و نسبت به آينده شاد و دلبند نباشيد.» بنابر اين آن كس كه
غم گذشته نمى‌خورد و نسبت به آينده شاد و دلبند نيست هر دو جانب زهد را در اختيار گرفته (
اشاره به اين كه
حقیقت زهد ترک وابستگی‌ها و اسارت‌ها در چنگال گذشته و آينده است).»
«ازهد» فعل تفضيل است. چنانكه فرموده:
«وَ لالفَيْتُمْ دُنْياكُمْ هذِهِ أَزْهَدَ عِنْدی مِنْ عَفْطَةِ عَنْز!.» يعنى «دانسته‌ايد كه دنياى شما در نزد من حقيرتر از آب بينى
بز است.»
«عفطة» آب بينى، «عنز»
بز.
زهد، بيست هشت مورد در «
نهج البلاغه» ديده مى‌شود.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «زهد»، ج۱، ص۵۰۳.
