• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

زمین گیر

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


مقالات مرتبط: زَمِن (مفردات‌نهج‌البلاغه).


زمین گیری حالتی است که فرد به سبب آن توانایی حرکت خود را از دست داده است.


زمين گيری حالت ناتوانی از حرکت به سبب جراحت، بيماری يا ضعف جسمی می باشد.

از آن به مناسبت در بابهايی همچون صلات، حج، جهاد، نکاح، ظهار، عتق و صید و ذباحه سخن گفته‌اند.



۳.۱ - احکام زمین گیر در صلات

اشخاص زمین‌گیر ازآن‌جهت که قادر به حرکت نیستند، در انجام کارهای شخصی و عبادات فردی با وضعیت خاص و اضطرار مواجه می‌شوند. امام خمینی درباره شرایط و کیفیت نماز یکی از آن‌ها در پاسخ به این سؤال او که اظهار داشته است: فلج و زمین‌گیر شده‌ام و حتی نمی‌توانم بنشینم، نمازم را با اشاره و گذاشتن مُهر بر پیشانی می‌خوانم. ادرارم بی‌اختیار است و پیوسته ظرف مخصوصی برمی‌دارم و به همین جهت نمی‌توانم طاهر شوم یا همیشه طاهر بمانم و قادر به وضو گرفتن نیستم؛ فقط دست‌هایم را تا مچ طاهر کرده و تیمم می‌گیرم. آیا با این وضع، نمازم با بدن نجس صحیح است؟ می‌نویسد: «اگر نمی‌توانید وضو بگیرید و کسی نیست که شما را وضو بدهد، اشکال ندارد و نماز صحیح است.»
[۱] موسوعة الامام الخمینی، ج۳۲، استفتائات امام خمینی، ج‌۱، ص۱۶۱، سؤال۳۴۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.    

بنابر مشهور، امامت ناتوان از ايستادن جز برای همسان خود صحيح نيست.
[۲] تذکرة الفقهاء ج۴، ص۲۸۷.    
[۳] جواهر الکلام ج۱۳، ص۳۲۷-۳۲۸.    
زمين گير بودن موجب سقوط نماز جمعه
[۴] تذکرة الفقهاء ج۴، ص۹۰.    
[۵] مدارک الأحکام ج۴، ص۵۰.    
[۶] جواهر الکلام ج۱۱، ص۲۶۲.    
و جهاد ابتدايی
[۷] مسالک الأفهام ج۳، ص۱۲.    
[۸] جواهر الکلام ج۲۱، ص۱۹.    
است.

۳.۲ - احکام زمین گیر در حج

از شرایط تحقق استطاعت برای حج قادر بودن بر حرکت است؛ از اين رو، بر زمين‌گير حج واجب نيست.
[۹] مدارک الأحکام ج۷، ص۵۴.    
[۱۰] الحدائق الناضرة ج۱۴، ص۱۲۶-۱۲۷.    
[۱۱] جواهر الکلام ج۱۷، ص۲۸۱.    


۳.۳ - احکام زمین گیر در جهاد

بنابر تصريح برخی، کشتن کافر زمين گير در جنگ جز در حال ضرورت يا ياری کردن دشمن، هرچند با فکر و نظر خود، جایز نيست.
[۱۲] جواهر الکلام ج۲۱، ص۷۶.    


۳.۴ - احکام زمین گیر در نکاح

بنابر قول برخی، زمين گير بودن زن از عيوبی است که موجب ثبوت حق فسخ نکاح برای مرد می‌شود.
[۱۳] قواعد الأحکام ج۳، ص۶۶.    
[۱۴] جامع المقاصد ج۱۳، ص۲۴۱-۲۴۳.    
[۱۵] جواهر الکلام ج۳۰، ص۳۳۵-۳۳۷.    

به عقیده امام خمینی که در تحریرالوسیله آمده است «فلج‌ و لنگی آشکار، اگرچه به حدّ زمین‌گیری و مزمن بودن نرسیده باشد بنابر اظهر»
[۱۶] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۳۱۵، کتاب النکاح، القول فی العیوب‌ الموجبة لخیار الفسخ و التدلیس‌، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.    
از عیوب مختض زن است که موجب حق فسخ نکاح است.

۳.۵ - اجکام زمین گیردر عتق

از اسباب آزادی قهری برده ابتلای او به زمين گيری است؛
[۱۷] مسالک الأفهام ج۱۰، ص۳۵۶-۳۵۷.    
[۱۸] جواهر الکلام ج۳۴، ص۱۸۹-۱۹۰.    

از اين رو، آزاد کردن برده زمين گير به جهت کفاره، کفایت از آن نمی‌کند.
[۱۹] مسالک الأفهام ج۱۰، ص۴۴.    
[۲۰] جواهر الکلام ج۳۳، ص۲۰۴.    

امام خمینی در تحریرالوسیله در احکام کفارات می‌نویسد: «همچنین شرط است (در کفّاره) از عیوبی که موجب آزادشدن قهری او می‌شود مانند کوری و جذام و زمین‌گیر شدن و تنکیل (عقوبت شدید) سالم باشد؛ و بقیه عیوب مانعی ندارند. پس عتق کر و عتق لال و غیر این‌ها کفایت می‌کند و عتق عبد فراری اگرچه جایش معلوم نباشد مادامی‌که مرگ او را نداند، کفایت می‌کند.»
[۲۱] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۱۳۵، کتاب الکفارات، القول فی احکام الکفارات، مسالة۱‌، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.    


۳.۶ - احکام زمین گیر در صید وذباحه

هرگاه دو نفر در پی تصميم بر شکار کردن حيوانی، يکی پس از ديگری تيری به سوی آن بيندازند، با اصابت کردن تير نخست به حیوان و کشتن يا زمين گير کردن آن، شکار از آن شکارچی اول خواهد بود و شکارچی دوم که به سبب تير اندازی، حیوان را مجروح کرده، ضامن ارش جراحت است؛ اما اگر تير شکارچی دوم حیوان را کشته و يا زمين گير کرده باشد، شکار از آن او است؛ ليکن شکارچی نخست که با تير اندازی خود، حيوان را مجروح کرده ضامن ارش جراحت وارد شده نخواهد بود.
[۲۲] مسالک الأفهام ج۱۱، ص۵۲۸.    


۳.۷ - عدم سقوط جزیه از اشخاض زمین‌گیر

جزیه از بچه‌ها و دیوانه‌ها و زن‌ها گرفته نمی‌شود. و آیا از پیرمرد فرسوده و اشخاص زمین‌گیر و کور و ضعیف العقل (عقب‌مانده) ساقط می‌شود؟ در آن تردّد است و اشبه عدم سقوط است. و از غیر کسانی که استثنا شده گرفته می‌شود و لو اینکه رهبانان یا فقرا باشند، لیکن انتظار کشیده می‌شود تا فقیر توانایی مالی پیدا کند.
[۲۳] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۵۳۲، کتاب الحدود، القول فیمن تؤخذ منه الجزیة، مسالة۶‌، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.    


۱. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۳۲، استفتائات امام خمینی، ج‌۱، ص۱۶۱، سؤال۳۴۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.    
۲. ↑ تذکرة الفقهاء ج۴، ص۲۸۷.    
۳. ↑ جواهر الکلام ج۱۳، ص۳۲۷-۳۲۸.    
۴. ↑ تذکرة الفقهاء ج۴، ص۹۰.    
۵. ↑ مدارک الأحکام ج۴، ص۵۰.    
۶. ↑ جواهر الکلام ج۱۱، ص۲۶۲.    
۷. ↑ مسالک الأفهام ج۳، ص۱۲.    
۸. ↑ جواهر الکلام ج۲۱، ص۱۹.    
۹. ↑ مدارک الأحکام ج۷، ص۵۴.    
۱۰. ↑ الحدائق الناضرة ج۱۴، ص۱۲۶-۱۲۷.    
۱۱. ↑ جواهر الکلام ج۱۷، ص۲۸۱.    
۱۲. ↑ جواهر الکلام ج۲۱، ص۷۶.    
۱۳. ↑ قواعد الأحکام ج۳، ص۶۶.    
۱۴. ↑ جامع المقاصد ج۱۳، ص۲۴۱-۲۴۳.    
۱۵. ↑ جواهر الکلام ج۳۰، ص۳۳۵-۳۳۷.    
۱۶. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۳۱۵، کتاب النکاح، القول فی العیوب‌ الموجبة لخیار الفسخ و التدلیس‌، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.    
۱۷. ↑ مسالک الأفهام ج۱۰، ص۳۵۶-۳۵۷.    
۱۸. ↑ جواهر الکلام ج۳۴، ص۱۸۹-۱۹۰.    
۱۹. ↑ مسالک الأفهام ج۱۰، ص۴۴.    
۲۰. ↑ جواهر الکلام ج۳۳، ص۲۰۴.    
۲۱. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۱۳۵، کتاب الکفارات، القول فی احکام الکفارات، مسالة۱‌، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.    
۲۲. ↑ مسالک الأفهام ج۱۱، ص۵۲۸.    
۲۳. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۵۳۲، کتاب الحدود، القول فیمن تؤخذ منه الجزیة، مسالة۶‌، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۹۹ ه ش.    


• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۴، ص۲۸۱.    
• ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر)    ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی    


رده‌های این صفحه : جهاد | حج | دیدگاه های فقهی امام خمینی | صید و ذباحه | فقه | نکاح | نماز
جعبه ابزار