زقوم (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
زقّوم:(اَمْ شَجَرَةُ الزَّقُّومِ) «زقّوم» به گفته اهل لغت اسم گیاهی است تلخ، بد بو و بد طعم؛
و به گفته بعضی از مفسران، اسم گیاهی است که دارای برگ‌های کوچک و تلخ و بد بو است، در سرزمین
«تهامه» می‌روید که مشرکان با آن آشنا بودند. و در تفسیر «
روح المعانی» اضافه می‌کند، این گیاه، شیره‌ای دارد که وقتی به بدن انسان می‌رسد، ورم می‌کند.
«
راغب» در «
مفردات» می‌گوید: زقّوم هر نوع غذای تنفرآمیز دوزخیان است.
«
لسان العرب» می‌گوید: این ماده در اصل به معنای بلعیدن آمده
است.
ترجمه و تفاسیر آیات مرتبط با
زقّوم:
(أَذَلِكَ خَيْرٌ نُّزُلًا أَمْ شَجَرَةُ الزَّقُّومِ) (آيا اين نعمت‌هاى جاويدان بهشتى بهتر است يا درخت نفرت‌انگيز زقّوم؟!)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: در اين آيه بين نعمت‌هايى كه
خدای تعالی براى
اهل بهشت آماده كرده و آنها را به وصف رزق كريم توصيف نموده و بين آن جايگاهى كه براى اهل آتش تهيه ديده و آن را درخت زقوم ناميده، كه شكوفه‌هايش گويا سر
شیطان‌ها است و نيز شرابى از حميم است، مقايسه شده.
و مشار اليه به اشاره ذلك همان رزق كريمى است كه در سابق فرمود براى اهل بهشت آماده شده. و كلمه
نُزُل - به ضمه نون و زا- چيزى است كه قبل از وارد شدن ميهمان براى پذيرايى از او آماده مى‌كنند، تا وقتى وارد شد تقديمش بدارند مانند انواع ميوه‌ها و خوراكی‌ها. و كلمه زقوم - به طورى كه گفته‌اند نام درختى است كه برگ‌هايى كوچك و تلخ و بدبو دارد و چون برگ آن را بكنند در محل كنده شده شيرى بيرون مى‌آيد كه به هر جا از بدن آدمى برسد آنجا ورم مى‌كند و اين درخت در سرزمين تهامه و نيز در هر سرزمين خشك و بى‌آب و علف مى‌رويد، سرزمين‌هايى كه مجاور صحراى خشك باشد. و درختى كه در آيه شريفه توصيف شده زقوم ناميده شده. و بعضى گفته‌اند:
قریش اصلا چنين درختى را نمى‌شناخت كه در بحث روايتى روايتش خواهد آمد.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(لَآكِلُونَ مِن شَجَرٍ مِّن زَقُّومٍ ) (به يقين از درخت نفرت‌انگيز زقّوم مى‌خوريد.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه من در جمله من شجر ابتدايى است، و در جمله من زقوم بيانيه است. احتمال هم دارد من زقوم بدل باشد از من شجر. و ضمير منها به شجر و يا به ثمر بر مى‌گردد، و اين دو نام هم جايز است ضمير مؤنث به آن برگردد و هم ضمير مذكر، و بخاطر همين در اينجا ضمير مؤنث به آن برگردانيده، و در آيه بعدى ضمير مذكر آورده، فرموده:
(فَشارِبُونَ عَلَيْهِ)، و بقيه الفاظ آيه روشن است. مى‌فرمايد: سپس شما اى گمراهان تكذيب كننده از درختى (و يا از ميوه درختى) از زقوم خواهيد خورد، و شكم‌ها از آن پر خواهيد كرد.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «زقّوم»، ص۲۷۲.
