زری (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
زَرْی (به فتح زاء و سکون راء) از
واژگان نهج البلاغه به معنای
عیب گرفتن، عقاب کردن و تحقیر است.
إِزْراء (به همزه مکسور و سکون زاء) نیز به معنای عیب گرفتن و تحقیر است.
امام علی (علیه‌السّلام) در بیان آثار سوء یکی از
رذائل اخلاقی در عباراتى كوتاه و فشرده از این واژه استفاده کرده است. این کلمه چهار بار در
نهج البلاغه آمده است.
زَرْی به معنای عیب گرفتن و عقاب کردن است. «زری عمله علیه زریا: عابه علیه و عاقبه»
إِزْرَاء نیز به معنی عیب گرفتن و تحقیر است.
چنانکه امام (علیه‌السّلام) فرمود:
«أَزْرَى بِنَفْسِهِ مَنِ اسْتَشْعَرَ الطَّمَعَ، وَرَضِيَ بِالذُّلِّ مَنْ كَشَفَ ضُرَّهُ» «هر کس با
طمع خلق گرفت خود را تحقیر و خوار کرد و هر کس گرفتاری خویش را آشکار کرد ذلیل گردید.»
(و الله چنین است) (شرح‌های حکمت:
)
و به
خدا عرض می‌کند:
«لَوْ عَايَنُوا كُنْهَ مَا خَفِيَ عَلَيْهِمْ مِنْكَ لَحَقَّرُوا أَعْمَالَهُمْ، وَلَزَرَوْا عَلَى أَنْفُسِهِمْ» «اگر می‌دیدند آنچه را که از تو بر آنها مخفی مانده هر آینه اعمال خویش را حقیر شمرده و بر نفس خویش عیب می‌گرفتند.»
(شرح‌های خطبه:
)
و نیز فرموده:
«وَاعْلَمُوا ـ عِبَادَ اللهِ ـ أَنَّ الْمُؤْمِنَ لاَ يُصْبِحُ وَلاَ يُمْسِي إلاَّ وَنَفْسُهُ ظَنُونٌ عِنْدَهُ، فَلاَ يَزَالُ زَارِياً عَلَيْهَا» «بدانید بندگان خدا،
مؤمن شام و سحر نمی‌کند مگر آنکه خودش در نظرش دارای نقصی در
عبادت (یا متّهم) است پیوسته بر نفس خویش عتاب می‌کند و عیب می‌گیرد.»
(شرح‌های خطبه:
)
از این ماده چهار مورد در کلام حضرت دیده می‌شود.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «زری»، ج۱، ص۴۹۵.
