تَزْدَری (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تَزْدَری:(لِلَّذينَ تَزْدَري أَعْيُنُكُمْ) «تَزْدَری» از مادّه
زَرَی (به فتح زاء و راء) به معنای
عیب گرفتن و حقیر شمردن است.
آیه مورد بحث دربارۀ ايمان‌آورندگان مستضعفى است كه اطراف
نوح (علیه‌السلام) را فراگرفته بودند و نوح (علیه‌السلام) به مستكبران دنياپرست چنين مى‌گويد: من هرگز نمى‌توانم درباره اين افرادى كه در
چشم شما حقيرند بگويم
خداوند هيچ
خیر و پاداش
نیکی به آن‌ها نخواهد داد
(وَ لا أَقُولُ لِلَّذينَ تَزْدَري أَعْيُنُكُمْ لَنْ يُؤْتِيَهُمُ اللَّهُ خَيْراً).
بلكه به عكس خير اين جهان و آن جهان مال آن‌ها است، هر چند دستشان از
مال و
ثروت تهى است، اين شما هستيد كه بر اثر خيالات خام، خير را در مال و مقام يا سن و سال منحصر ساخته‌ايد و از
حقیقت و معنى به كلى بيخبريد.
به موردی از کاربرد «تَزْدَری» در قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ لا أَقولُ لَكُمْ عِندي خَزآئِنُ اللّهِ وَ لا أَعْلَمُ الْغَيْبَ وَ لا أَقولُ إِنّي مَلَكٌ وَ لا أَقولُ لِلَّذينَ تَزْدَري أَعْيُنُكُمْ لَن يُؤْتِيَهُمُ اللّهُ خَيْرًا اللّهُ أَعْلَمُ بِما في أَنفُسِهِمْ إِنّي إِذًا لَّمِنَ الظَّالِمينَ) «من هرگز به شما نمى‌گويم خزائن الهى نزد من است؛ و غيب هم نمى‌دانم؛ جز آن‌چه
خدا به من بياموزد و نمى‌گويم من فرشته‌ام؛ و نيز نمى‌گويم كسانى كه در نظر شما خوار مى‌آيند،
خداوند خيرى به آن‌ها نخواهد داد؛ خدا از آن‌چه در
دل آن‌هاست آگاه‌تر است. و اگر آن‌ها را از خود برانم، در اين صورت از ستم‌كاران خواهم بود.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: «ازريت به» يا «ازدريت به» معنايش اين است كه تصميم گرفتم او را
تحقیر كنم، و اصل
کلمه «أزريت» «ازتريت» از
باب افتعال بوده، در
قرآن کریم هم كه آمده: «تزدرى اعينكم» يعنى چشمان شما ايشان را
حقیر و اندک مى‌بيند، و تقدير جمله مذكور «تزدريهم اعينكم» است، يعنى چشمان شما حقيرشان مى‌بيند و خوارشان مى‌شمارد.
و اين قسمت از پاسخ نوح (علیه‌السلام) اشاره است به خطايى كه سران كفار از قومش مرتكب شدند، و بر اساس سنت اشرافيت و طريقه
آقا نوكرى، به اعتقادى
باطل معتقد شدند، و آن اين بود كه افراد بشر دو قسمند:
• اقويا: به خاطر داشتن مال و نفرات مردمى نيرومند و مقتدرند.
• ضعفاء: و اما ضعفاء، ساير طبقات مختلف مردمند.
اقويا در مجتمع بشرى آبرومند بوده و داراى
سیادت و سرورى هستند،
نعمت و احترام دارند، و اصلا انعقاد مجتمع به خاطر آن‌ها است، و غير آنان از
ازل به خاطر آنان خلق شده‌اند و مقصود از خلقت ضعفاء اين بوده كه اقويا آسايش داشته و كارشان لنگ نماند.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «تزدری»، ج۲، ص ۲۴۶.
