رُهبان (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
رُهبان:
(أَحْبَارَهُمْ وَ رُهْبَانَهُمْ)رُهبان: از مادّۀ «رهب» و «رهبة» به معنای «ترسیدن» و آن ترسی است که با
اضطراب و خویشتن‌داری همراه باشد.
آیه مورد بحث به شرک عملی
یهود و
نصاری (در مقابل شرک اعتقادی) و یا به تعبیر دیگر به شرک در عبادت اشاره می‌کند و می‌گوید: «یهود و نصاری، دانشمندان و راهبان (تارکان دنیا) را خدایان خود، در برابر
پروردگار قرار دادند و نیز
مسیح فرزند
مریم را به
الوهیت پذیرفتند...»
شک نیست که یهود و نصاری در برابر علما و راهبان خود
سجده نمی‌کردند و برای آنها
نماز و
روزه و یا سایر عبادتها را انجام نمی‌دادند، ولی از آنجا که خود را بدون قید و شرط در اطاعت آنان قرار داده بودند و حتی احکامی را که برخلاف حکم خدا می‌گفتند واجب‌الاجرا می‌شمردند
قرآن از این پیروی کورکورانه و غیر منطقی تعبیر به
عبادت کرده است.
به موردی از کاربرد «رُهبان» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(اتَّخَذُواْ أَحْبَارَهُمْ وَ رُهْبَانَهُمْ أَرْبَابًا مِّن دُونِ اللّهِ وَ الْمَسِيحَ ابْنَ مَرْيَمَ وَ مَا أُمِرُواْ إِلاَّ لِيَعْبُدُواْ إِلَهًا وَاحِدًا لاَّ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ سُبْحَانَهُ عَمَّا يُشْرِكُونَ.) (آنها دانشمندان و راهبان خويش را معبودهايى در برابر خدا قرار دادند، و همچنين مسيح فرزند مريم را؛ در حالى كه دستور داشتند فقط خداوند يكتايى را كه هيچ معبودى جز او نيست، بپرستند، او پاک و منزّه است از آنچه همتايش قرار مى‌دهند!)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: مقصود از اينكه مى‌فرمايد: بجاى خداى تعالى احبار و رهبان را ارباب خود گرفته‌اند اين است كه بجاى اطاعت خدا احبار و رهبان را اطاعت مى‌كنند و به گفته‌هاى ايشان گوش فرا مى‌دهند، و بدون هيچ قيد و شرطى ايشان را فرمان مى‌برند، و حال آنكه جز خداى تعالى احدى سزاوار اين قسم تسليم و اطاعت نيست.
و مقصود از اينكه مى‌فرمايد: و مسيح بن مريم را نيز بجاى خدا رب خود گرفته‌اند اين است كه آنها (همان‌طورى كه معروف است.) قائل به الوهيت مسيح شدند. و در اينكه مسيح را اضافه به مريم كرد، اشاره است به اينكه
نصاری در اين اعتقاد بر حق نيستند، زيرا كسى كه از زنى به دنيا آمده باشد چه شايستگى پرستش را دارد، و از آنجايى كه
اهل کتاب نحوه اتخاذشان مختلف بود، و اتخاذ هر كدام يك معناى مخصوصى را داشت، لذا نخست اتخاذى را كه در هر دو كيش به يك معنا بود ذكر نموده و فرمود:
(اتَّخَذُوا أَحْبارَهُمْ وَ رُهْبانَهُمْ أَرْباباً مِنْ دُونِ اللَّهِ) و آن گاه اتخاذ مسيحيان را كه به معناى ديگرى بود بر آن عطف نموده و فرمود:
(وَ الْمَسِيحَ ابْنَ مَرْيَمَ.)در
تفسیر نمونه آمده است: از مادّۀ «رهب» و «رهبة» به معنی «ترسیدن» و آن ترسی است که با اضطراب و خویشتن‌داری همراه باشد.
آیۀ مورد بحث به شرک عملی یهود و نصاری (در مقابل شرک اعتقادی) و یا به تعبیر دیگر به شرک در عبادت اشاره می‌کند و می‌گوید: «یهود و نصاری، دانشمندان و راهبان (تارکان دنیا) را خدایان خود، در برابر پروردگار قرار دادند و نیز مسیح فرزند مریم را به الوهیت پذیرفتند...»
شک نیست که یهود و نصاری در برابر علما و راهبان خود سجده نمی‌کردند و برای آنها نماز و روزه و یا سایر عبادتها را انجام نمی‌دادند، ولی از آنجا که خود را بدون قید و شرط در اطاعت آنان قرار داده بودند و حتی احکامی را که برخلاف حکم خدا می‌گفتند واجب‌الاجرا می‌شمردند قرآن از این پیروی کورکورانه و غیر منطقی تعبیر به عبادت کرده است.
این معنا در روایتی که از
امام باقر و
امام صادق (علیهما‌السّلام) نقل شده آمده است که فرمودند: «به خدا سوگند آنان (یهود و نصاری) برای پیشوایان خود روزه و نماز به‌جانیاوردند ولی پیشوایانشان حرامی را برای آنان
حلال، و حلالی را
حرام کردند و آنها پذیرفتند و پیروی کردند و بدون توجه آنان را پرستش نمودند».
دلیل این موضوع روشن است، زیرا قانون‌گذاری مخصوص خداست و هیچ‌کس جز او حق ندارد چیزی را برای مردم حلال و یا حرام کند، بنابراین اگر کسی اقدام به قانون‌گذاری بر ضد قوانین الهی کند و کسی آن را به رسمیت بشناسد و بدون چون و چرا بپذیرد، مقام خدا را برای غیر خدا قائل شده است و این یک نوع شرک عملی و
بت‌پرستی و به تعبیر دیگر پرستش غیر خداست.
از قرائن چنین بر می‌آید که یهود و نصاری برای پیشوایان خود چنین اختیاری را قائل بودند که گاهی قوانین الهی را به صلاحدید خود تغییر دهند و هم اکنون مسئله
گناه بخشی در میان مسیحیان رایج است که در برابر
کشیش اعتراف به گناه می‌کنند و او می‌گوید: بخشیدم!
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «رهبان»، ج۲، ص۲۱۳.
