• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

رَعْی (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: رَعْی (مفردات‌نهج‌البلاغه)
مقالات مرتبط: رَعْی (مفردات‌قرآن)، راعِنا (لغات‌قرآن)، استرعا.


رَعْی ( به فتح راء و سکون عین) از واژگان نهج البلاغه به معنای مراقبت، مراعات و چريدن است.
این واژه دارای مشتقاتی است که در نهج البلاغه به‌ کار رفته است، مانند:
راعى يعنى والى و حاکم كه مراعات کننده، مراقبت كننده و تدبير كننده قوم است. جمع آن رُعاة (به ضم راء) است؛
رَعيّت (به فتح راء) به معنى اشخاص مراعات و مراقبت شده؛
اِسْتِرعاء (به کسر الف و سکون سین و کسر تاء) براى طلب است؛
مَرْعى (به فتح میم و سکون راء) به معنی چراگاه؛
و مُراعاة (به ضم میم) به معنی مراقبت است.




رَعْی
[۱] قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۴۵۵-۴۵۶.    
[۲] طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ص۱۹۱.    
به معنای مراقبت، مراعات و چريدن است.
راغب گويد: اصل رعى حفظ حيوان است به واسطه غذا يا دفع دشمن.
[۳] راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۳۵۷.    

در مجمع البیان فرموده: هر كه بر قومى ولایت داشته باشد راعى آن قوم است.
[۴] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۳۳۵.    

از اين ماده موارد زيادى در نهج البلاغه آمده است، مانند:
راعى يعنى والى و حاكم كه مراعات کننده، مراقبت كننده و تدبير كننده قوم. جمع آن رُعاة (به ضم راء) است.
رَعيّت به معنى اشخاص مراعات و مراقبت شده است.
اِسْتِرعاء براى طلب است.
مَرْعى به معنی چراگاه است.
و مُراعاة به معنی مراقبت است.


به برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:


۲.۱ - رَعَيْتَ - نامه ۶۴ (توصیف معاویه)

امام (صلوات‌الله‌علیه) به معاویه مى‌نويسد:
«وَ رَعَيْتَ غَيْرَ سائِـمَتِكَ، وَ طَلَبْتَ أَمْراً لَسْتَ مِنْ أَهْلِهِ.»
[۵] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۷۴۸، نامه ۶۴.    
[۶] عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۱۳۶، نامه ۶۴.    
[۷] صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۴۵۵، نامه ۶۴.    

يعنى: «چرانيدى غير چهارپايان خويش را و طلبيدى حكومتى را كه اهل آن نيستى.»
[۸] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۱۱، نامه ۶۳.    
[۹] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۳۴۶.    

(شرح‌های نامه:
[۱۰] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۳۵۲.    
[۱۱] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین، ج۱۱، ص۲۷۹.    
[۱۲] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۲۰، ص۳۷۷.    
[۱۳] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۷، ص۲۵۰.    
)
در اینجا رعى به صورت فعل متعدی آمده است.


۲.۲ - رُعاتَهُ - حکمت ۹۲ (موعظه)

در مقام دقت و تأمّل فرموده:
«اعْقِلوا الْخَبَرَ إِذا سَمِعْتُموهُ عَقْلَ رِعايَة لا عَقْلَ رِوايَة، فَإِنَّ رُواةَ الْعِلْمِ كَثِيرٌ، وَ رُعاتَهُ قَليلٌ.»
[۱۴] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۷۹۱، حکمت ۹۲.    
[۱۵] عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۱۷۲، حکمت ۹۸.    
[۱۶] صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۴۸۵، حکمت ۹۸.    

یعنی: «خبر را چون شنيديد تعقل كنيد تعقّل رعایت و مراقبت و فهم نه تعقل الفاظ و نقل به ديگران چون راويان علم بسيارند و عمل كنندگان به آن كم!.»
[۱۷] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۵۵، حکمت ۹۸.    
[۱۸] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۹۱.    

(شرح‌های حکمت:
[۱۹] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۹۱.    
[۲۰] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین، ج۱۲، ص۵۷۹.    
[۲۱] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۱۴۶.    
[۲۲] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۸، ص۲۵۴.    
)


۲.۳ - رُعاتِها و رَعِيَّتی - خطبه ۹۶ (مذمت مردم)

در مقام ناليدن از مردم فرموده:
«وَ لَقَدْ أَصْبَحَتِ الاُْمَمُ تَخافُ ظُلْمَ رُعاتِها، وَ أَصْبَحْتُ أَخافُ ظُلْمَ رَعِيَّتي.»
[۲۳] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۱۷، خطبه ۹۶.    
[۲۴] عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۱، ص۱۸۸، خطبه ۹۵.    
[۲۵] صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۴۱، خطبه ۹۷.    

«امّت‌ها از ظلم حكومت‌هاى خود مى‌ترسند ولى من از ظلم رعيت خود مى‌ترسم.»
[۲۶] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۰۵، خطبه ۹۷.    
[۲۷] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۸۴۴.    

(شرح‌های خطبه:
[۲۸] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۸۴۹.    
[۲۹] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین، ج۴، ص۲۹۷.    
[۳۰] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۱۲۶.    
[۳۱] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۷۰.    
)
اين سخن در حکمت ۲۶۱ نيز آمده است.


۲.۴ - النّاسُ - حکمت ۳۵۷ (دنیا)

درباره دنیا فرموده:
«يا أيُّها النّاسُ، مَتاعُ الدُّنْيا حُطامٌ مُوبىءٌ فَتَجَنَّبوا.»
[۳۲] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۶۴، حکمت ۳۵۷.    
[۳۳] عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۲۳۹، حکمت ۳۶۷.    
[۳۴] صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۵۳۹، حکمت ۳۶۷.    

یعنی: «مردم متاع دنيا، خاشاک آميخته به وبا است از چراگاه آن اجتناب كنيد.»
[۳۵] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۲۷، حکمت ۳۶۷.    
[۳۶] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۱۳.    

(شرح‌های حکمت:
[۳۷] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۱۳-۷۱۴.    
[۳۸] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین، ج۱۵، ص۵۳.    
[۳۹] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۴۵۰.    
[۴۰] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۹، ص۲۸۵.    
)


مواردی متعدد از این ماده در «نهج‌البلاغه» استفاده شده است.
[۴۱] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۷۴۸، نامه ۶۴.    
[۴۲] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۱۷، خطبه ۹۶.    
[۴۳] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۳۰، خطبه ۱۵۴.    
[۴۴] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۷۱۲، خطبه ۵۳.    


۱. ↑ قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۴۵۵-۴۵۶.    
۲. ↑ طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ص۱۹۱.    
۳. ↑ راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۳۵۷.    
۴. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۳۳۵.    
۵. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۷۴۸، نامه ۶۴.    
۶. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۱۳۶، نامه ۶۴.    
۷. ↑ صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۴۵۵، نامه ۶۴.    
۸. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۱۱، نامه ۶۳.    
۹. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۳۴۶.    
۱۰. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۳۵۲.    
۱۱. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین، ج۱۱، ص۲۷۹.    
۱۲. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۲۰، ص۳۷۷.    
۱۳. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۷، ص۲۵۰.    
۱۴. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۷۹۱، حکمت ۹۲.    
۱۵. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۱۷۲، حکمت ۹۸.    
۱۶. ↑ صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۴۸۵، حکمت ۹۸.    
۱۷. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۵۵، حکمت ۹۸.    
۱۸. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۹۱.    
۱۹. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۴۹۱.    
۲۰. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین، ج۱۲، ص۵۷۹.    
۲۱. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۱۴۶.    
۲۲. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۸، ص۲۵۴.    
۲۳. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۱۷، خطبه ۹۶.    
۲۴. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۱، ص۱۸۸، خطبه ۹۵.    
۲۵. ↑ صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۴۱، خطبه ۹۷.    
۲۶. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۰۵، خطبه ۹۷.    
۲۷. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۸۴۴.    
۲۸. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۸۴۹.    
۲۹. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین، ج۴، ص۲۹۷.    
۳۰. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۱۲۶.    
۳۱. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۷۰.    
۳۲. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۸۶۴، حکمت ۳۵۷.    
۳۳. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۳، ص۲۳۹، حکمت ۳۶۷.    
۳۴. ↑ صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۵۳۹، حکمت ۳۶۷.    
۳۵. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۲۷، حکمت ۳۶۷.    
۳۶. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۱۳.    
۳۷. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۷۱۳-۷۱۴.    
۳۸. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین، ج۱۵، ص۵۳.    
۳۹. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۲۱، ص۴۵۰.    
۴۰. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱۹، ص۲۸۵.    
۴۱. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۷۴۸، نامه ۶۴.    
۴۲. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۱۷، خطبه ۹۶.    
۴۳. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۳۰، خطبه ۱۵۴.    
۴۴. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۷۱۲، خطبه ۵۳.    


• قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «رعی»، ج۱، ص-۴۵۵-۴۵۶.    


رده‌های این صفحه : مفردات نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان حکمت 357 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان حکمت 92 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 96 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان نامه 64 نهج البلاغه
جعبه ابزار