• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ذِهْن (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: ذِهْن (مفردات‌نهج‌البلاغه)
مقالات مرتبط: ذهن.


ذِهْن (به کسر ذال و سکون هاء) از واژگان نهج البلاغه به معنای فهم، درک، حفظ و نیرو است.
جمع آن أَذْهان (به فتح همزه و سکون هاء) است.
از اين ماده سه مورد در «نهج البلاغه» آمده است.


ذِهْن
[۱] قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۴۱۹.    
[۲] طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۶، ص۲۵۴.    
به كسر اول به معنای فهم و درک و حفظ و نيرو است.
ذَهَن بر وزن شرف به معنای زيركى است.
جمع آن أَذْهان است.
گويند: «ذَهَنَ الشیءَ ذَهْناً: عقلهُ‌.»
[۳] شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیه و الشوارد، ج۲، ص۳۱۱.    



برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:

۲.۱ - ذِهْنَهُ - خطبه ۱۰۷ (ملاحم)

امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره ملاحم فرموده:
«و اسْتَيْقِظوا إِنْ هَتَفَ بِكُمْ وَ لْيَصْدُقْ رائِدٌ أَهْلَهُ وَ لْيَجْمَعْ شَمْلَهُ وَ لْيُحْضِرْ ذِهْنَهُ.»
[۴] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۴۲، خطبه۱۰۷.    
[۵] عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۱، ص۲۰۸، خطبه۱۰۶.    
[۶] صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۵۷، خطبه۱۰۸.    

«اگر شما را صدا كرد بيدار شويد، پيشوا به اهل خود راست گويد، پراكنده‌اش را جمع كند، و ذهن خويش را حاضر نمايد.»
[۷] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۳۱، خطبه۱۰۸.    
[۸] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۴.    

(شرح‌های خطبه:
[۹] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۸۳.    
[۱۰] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۴، ص۵۳۹.    
[۱۱] هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۳۰۱.    
[۱۲] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۱۸۹.    
)


۲.۲ - أَذْهان - خطبه ۱ (خلقت آدم (علیه‌السلام))

و در خلقت آدم (علیه‌السلام) فرموده:
«ذا أَذْهان يُجيلُها.»
[۱۳] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۲، خطبه۱.    
[۱۴] عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۱، ص۱۴، خطبه۱.    
[۱۵] صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۴۲، خطبه۱.    

(داراى نيروى عقل كه وى را به تكاپو مى‌اندازد.)
[۱۶] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۹، خطبه۱.    
[۱۷] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۳۵۴.    

(شرح‌های خطبه:
[۱۸] بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۳۸۷.    
[۱۹] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱، ص۳۵۴.    
[۲۰] هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۴۸.    
[۲۱] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۹۶.    
)
منظور قواء تعقّل است.


از اين ماده سه مورد در «نهج البلاغه» آمده است.
[۲۲] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۴۲، خطبه۱۰۷.    
[۲۳] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۲، خطبه۱.    


۱. ↑ قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۱، ص۴۱۹.    
۲. ↑ طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۶، ص۲۵۴.    
۳. ↑ شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیه و الشوارد، ج۲، ص۳۱۱.    
۴. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۴۲، خطبه۱۰۷.    
۵. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۱، ص۲۰۸، خطبه۱۰۶.    
۶. ↑ صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۱۵۷، خطبه۱۰۸.    
۷. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۳۱، خطبه۱۰۸.    
۸. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۷۴.    
۹. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۸۳.    
۱۰. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۴، ص۵۳۹.    
۱۱. ↑ هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۳۰۱.    
۱۲. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۷، ص۱۸۹.    
۱۳. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۲، خطبه۱.    
۱۴. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۱، ص۱۴، خطبه۱.    
۱۵. ↑ صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۴۲، خطبه۱.    
۱۶. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۹، خطبه۱.    
۱۷. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۳۵۴.    
۱۸. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۳۸۷.    
۱۹. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۱، ص۳۵۴.    
۲۰. ↑ هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۴۸.    
۲۱. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۹۶.    
۲۲. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۲۴۲، خطبه۱۰۷.    
۲۳. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۲، خطبه۱.    



• قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «ذهن»، ج۱، ص۴۱۹.    


رده‌های این صفحه : مفردات نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 1 نهج البلاغه | واژه شناسی واژگان خطبه 107 نهج البلاغه
جعبه ابزار