• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ذَرْع (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





ذَرْع (به فتح ذال و سکون راء) از واژگان قرآن کریم و یکی از واحدهای اندازه‌گیری است. از مشتقات ذرع که در آیات قرآن آمده، ذِراع (به کسر ذال) به معنای از مرفق تا انگشت وسط دست است.



ذَرْع به معنای اندازه كردن طول پارچه با ذراع است. در قاموس و اقرب آمده «ذَرَعَ‌ الثَّوْبَ‌ ذَرْعاً: قَاسَهُ‌ بِالذِّرَاعِ‌» و ذراع چنانكه در دو كتاب فوق‌ است از مرفق تا سر انگشت وسط دست می‌باشد.


(وَ لَمَّا جاءَتْ رُسُلُنا لُوطاً سِي‌ءَ بِهِمْ وَ ضاقَ بِهِمْ‌ ذَرْعاً ...) معنى تحت اللفظى «ضَاقَ‌ ذَرْعُهُ‌» اين است كه: اندازه گيريش تنگ آمد و از اين جمله فرو ماندن و ناچار ماندن اراده می‌شود معنى آيه چنين است: «چون فرستادگان ما پيش لوط آمدند غمگين شد و در كارشان فرو ماند زيرا به وضع قومش آشنا بود و می‌ترسيد ميهمانان را كه به صورت جوان‌ها بودند از دست وى بگيرند.»
(ثُمَّ فِي سِلْسِلَةٍ ذَرْعُها سَبْعُونَ‌ ذِراعاً فَاسْلُكُوهُ) يعنى «سپس در زنجيری که طول آن هفتاد ذراع است در آريدش.»
آيا مراد از هفتاد ذراع بودن بيان طول واقعى زنجير است و يا مراد كثرت طول است و هفتاد گفتن مثل‌ «إِنْ تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ سَبْعِينَ مَرَّةً» است؟
به درستى معلوم نيست گر چه احتمال اول قوى است و حمل به ظاهر بهتر است. و در آن صورت قهرا ميان عمل کافر و اندازه زنجير تناسبى هست و می‌شود گفت كه اين شخص در زندگى دنیا بر زنجيرهاى بسيارى بسته بود و روح و دلش و فکر و عقيده‌اش در ميان زنجيرهاى اميال و شهوات و خودپسندی مقيد بود و همان زنجيرها در آخرت مجسم شده بلاى جانش خواهد گرديد، در اين صورت احتمال دوم قوى است؛ و اللّه العالم.
(وَ كَلْبُهُمْ باسِطٌ ذِراعَيْهِ‌ بِالْوَصِيدِ) يعنى: «سگشان بازوهاى خويش را بر آستانه گشوده است».


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۳، ص۱۲.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۴۱۸.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۵، ص۳۹۹.    
۴. فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، قاموس المحیط، ص۷۱۶.    
۵. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۲، ص۲۹۶.    
۶. هود/سوره۱۱، آیه۷۷.    
۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۰، ص۳۳۷.    
۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۰، ص۵۰۳.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۲۷۹.    
۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۲، ص۹۹.    
۱۱. حاقّه/سوره۶۹، آیه۳۲.    
۱۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۴۰۰.    
۱۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۶۶۸.    
۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۵۲۲.    
۱۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۵، ص۲۷۹.    
۱۶. کهف/سوره۱۸، آیه۱۸.    
۱۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۲۵۶.    
۱۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۳، ص۳۵۵.    
۱۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۷۰۴.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۵، ص۲۶.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «ذرع»، ج۳، ص۱۲.    






جعبه ابزار