ذرع (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ذَرْع (به فتح ذال و سکون راء) از
واژگان قرآن کریم و یکی از واحدهای اندازه‌گیری است. از مشتقات ذرع که در
آیات قرآن آمده،
ذِراع (به کسر ذال) به معنای از
مرفق تا
انگشت وسط
دست است.
ذَرْع به معنای اندازه كردن طول پارچه با ذراع است. در
قاموس و
اقرب آمده «ذَرَعَ الثَّوْبَ ذَرْعاً: قَاسَهُ بِالذِّرَاعِ» و ذراع چنانكه در دو كتاب فوق است از
مرفق تا سر
انگشت وسط
دست می‌باشد.
(وَ لَمَّا جاءَتْ رُسُلُنا لُوطاً سِي‌ءَ بِهِمْ وَ ضاقَ بِهِمْ ذَرْعاً ...) معنى تحت اللفظى «ضَاقَ ذَرْعُهُ» اين است كه: اندازه گيريش تنگ آمد و از اين جمله فرو ماندن و ناچار ماندن اراده می‌شود معنى آيه چنين است: «چون فرستادگان ما پيش
لوط آمدند غمگين شد و در كارشان فرو ماند زيرا به وضع قومش آشنا بود و می‌ترسيد ميهمانان را كه به صورت جوان‌ها بودند از دست وى بگيرند.»
(ثُمَّ فِي سِلْسِلَةٍ ذَرْعُها سَبْعُونَ ذِراعاً فَاسْلُكُوهُ) يعنى «سپس در زنجيری که طول آن هفتاد ذراع است در آريدش.»
آيا مراد از هفتاد ذراع بودن بيان طول واقعى زنجير است و يا مراد كثرت طول است و هفتاد گفتن مثل
«إِنْ تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ سَبْعِينَ مَرَّةً» است؟
به درستى معلوم نيست گر چه احتمال اول قوى است و حمل به ظاهر بهتر است. و در آن صورت قهرا ميان عمل
کافر و اندازه زنجير تناسبى هست و می‌شود گفت كه اين شخص در زندگى
دنیا بر زنجيرهاى بسيارى بسته بود و
روح و
دلش و
فکر و عقيده‌اش در ميان زنجيرهاى اميال و
شهوات و
خودپسندی مقيد بود و همان زنجيرها در
آخرت مجسم شده بلاى جانش خواهد گرديد، در اين صورت احتمال دوم قوى است؛ و اللّه العالم.
(وَ كَلْبُهُمْ باسِطٌ ذِراعَيْهِ بِالْوَصِيدِ) يعنى: «سگشان بازوهاى خويش را بر آستانه گشوده است».
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «ذرع»، ج۳، ص۱۲.
