دُلُوکِ الشَّمْسِ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
دُلُوکِ الشَّمْسِ: (اَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوکِ الشَّمْسِ)«دُلُوکِ الشَّمْسِ» به معنای «زوال آفتاب» از
دائره نصف‌النهار است که وقت ظهر می‌باشد، و در اصل از مادّه
«دَلْک» به معنای «مالیدن» گرفته شده؛ چرا که
انسان در آن موقع بر اثر شدت تابش آفتاب چشم خود را می‌مالد. یا از
«دَلْک» به معنای «متمایل شدن» است؛ چرا که
خورشید در این موقع از دائره نصف النهار به سمت
مغرب متمایل می‌شود.
و یا این که انسان، دست خود را در مقابل آفتاب حائل می‌کند، گویی نور آن را از چشم خود کنار می‌زند و متمایل می‌سازد. به هر حال، در روایتی که از منابع
اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) به ما رسیده
«دلوک» به معنای زوال خورشید، تفسیر شده است.
(أَقِمِ ٱلصَّلَوٰةَ لِدُلُوكِ ٱلشَّمۡسِ إِلَىٰ غَسَقِ ٱلَّيۡلِ وَقُرۡءَانَ ٱلۡفَجۡرِۖ إِنَّ قُرۡءَانَ ٱلۡفَجۡرِ كَانَ مَشۡهُودٗا) (
نماز را از
زوال خورشید (هنگام ظهر) تا نهايت تاريكى شب (نيمه شب) برپا دار؛ و همچنين قرآن فجر (
نماز صبح) را؛ چرا كه قرآن فجر، مشهود فرشتگان شب و روز است.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: در
مجمع البیان گفته: دلوک به معناى زوال آفتاب و رسيدن به حد ظهر است.
مبرد گفته:
(لِدُلُوكِ الشَّمْسِ) به معناى اول ظهر تا غروب است، بعضى ديگر گفته‌اند:
(لِدُلُوكِ الشَّمْسِ) به معناى
غروب آفتاب است و اصل كلمه از دلک است كه به معناى ماليدن است، و اگر ظهر را دلوک گفته‌اند بدين جهت است كه از شدت روشنايى هر كس به آن نگاه كند چشم خود را مى‌مالد، و اگر غروب آفتاب را دلوک شمس خوانده‌اند باز براى اين است كه بيننده چشم خود را مى‌مالد تا درست درک كند.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «دُلُوکِ الشَّمْسِ»، ص۲۲۷.
