دَوْلَة (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
دَوْلَة (به فتح دال و لام) از
واژگان نهج البلاغه به معنای حكومتى كه گرفته شده و به
دست آمده است.
جمع آن دول بر
وزن عنب است.
دُولَة (به ضم دال و فتح لام) یعنی آن‌چه دست به دست بر گردانده مى‌شود و آن در
مال و نحو آن است و جمع آن دول بر وزن
صرد و دولات آيد.
دولة:
به معنای حكومتى كه گرفته شده و به دست آمده است.
چنان كه در
اقرب الموارد گويد. «دولة» (به ضم اوّل) آن چه دست به دست بر گردانده مى‌شود و آن در مال و نحو آن است و جمع آن دول بر وزن صرد و دولات آيد.
برخی از مواردی که در «
نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
حضرت علی (علیه‌السلام) درباره عمل به وظيفه از طرف والى و رعيّت فرموده:
«فَصَلَحَ بِذلِكَ الزَّمانُ، وَ طُمِعَ فِي بَقاءِ الدَّوْلَةِ، وَ يَئِسَتْ مَطامِعُ الاَْعْداءِ.» «به اين ترتيب
زمان صالح مى‌شود، به بقاى دولت اميدوار بايد بود و دشمنان مأيوس خواهند شد.»
چنان كه حضرت به
ابن عباس مى‌نويسد:
«وَ اعْلَمْ بِأنَّ الدَّهْرَ يَوْمانِ: يَوْمٌ لَكَ وَ يَوْمٌ عَلَيْكَ، وَ أَنَّ الدُّنْيا دارُ دُوَل.» «بدان دنيا دو روز است: روزى به سود تو و روزى به زيانت، دنيا خانه چيزهایى است كه دست به دست گردانده شوند.»
حضرت فرموده:
«صَوابُ الرَّأْيِ بِالدُّوَلِ يُقْبِلُ بِإِقْبالِها وَ يَذْهَبُ بِذَهابِها.» «اين كلام اشاره به آن است كه
قدرت و
اقتدار رأی انسان را صائب مى‌كند، با آمدن قدرت و امكانات، راى
صواب نيز در انسان پيدا مى‌شود و با رفتن آن مى‌رود.»
حضرت به اهل
مصر درباره
مالک اشتر مى‌نويسد:
«وَ لكِنَّني وَ فُجّارُها فَيَتَّخِذوا مالَ اللهِ دُوَلاً وَ عِبادَهُ خَولاً وَ الصّالِحينَ حَرْباً.» يعنى «من ناراحتم از اين كه سفيهان و فاجران اين امّت
حکومت را در دست گيرند، مال خدا را دست به دست خود كنند (به ديگران چيزى ندهند) بندگان خدا را برده خود گردانند نيكان را محارب و
فاسقان را گروه خود بدانند.»
مواردی متعدد از این مادّه در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه،برگرفته از مقاله «دولة»، ج۱، ص۴۰۴.
