• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

دَعَب (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



مقالات مرتبط: شوخی.


دَعَب (به فتح دال و عین) از واژگان نهج البلاغه به معنای مزاح و شوخى كردن است.
این واژه دارای مشتقاتی است که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، مانند:
دَعابَه (به فتح دال و باء) به همان معنای پیشین می‌باشد.
دُعابَه (به ضم دال و فتح باء) به معنای مزاح و بازى و سخن مضحک است.
مَداعِب (به فتح میم و کسر عین) جمع مَدْعَبه (به فتح میم و سکون دال و فتح عین) به معنى دعابه و مزاح است
امام علی (علیه‌السّلام) در جواب عمرو بن عاص و نیز خطاب به دنیا از این واژه استفاده کرده است.
از اين ماده دو مورد در «نهج البلاغه» آمده است.




دَعَب و دَعابَه به معنای مزاح و شوخى كردن است: دَعَبَهُ‌ دَعْباً و دَعَابَةً‌: مازحهُ‌.
دُعابَه به معنای مزاح و بازى و سخن مضحک است.
مَداعِب جمع مَدْعَبه به معنى دعابه و مزاح است.



به برخی از مواردی که در نهج البلاغه به‌کار رفته است، اشاره می‌شود:


۲.۱ - دُعابَةً - خطبه ۸۳ (سخن حضرت درباره یاوه گویی عمرو بن عاص)

به امام (علیه‌السّلام) خبر رسيد كه عمرو بن عاص (لعنةالله‌علیه) به مردم شام مى‌گويد: على بن ابی‌طالب آدم سبک و مزّاح و شوخى كننده است. در جواب وى فرمود: «عَجَباً لاِبْنِ النّابِغَةِ يَزْعُمُ لاَِهْلِ الشّامِ أَنَّ فيَّ دُعابَةً وَ أَنّي امْرُؤٌ تِلْعابَةٌ... لَقَدْ قالَ باطِلاً، وَ نَطَقَ آثِماً... أَما و اللهِ إِنّي لَـيَمْنَعُني مِنَ اللَّعِبِ ذِكْرُ الْموْتِ»
«تعجب از پسر زن زناکار، به گمان اهل شام مى‌آورد كه در من شوخى و مزاح هست و من مردى كثير اللعب هستم، حقا كه باطل آورده و گناهكارانه سخن گفته است... به خدا قسم كه ياد مرگ مرا از بازيچه مانع مى‌شود.»


۲.۲ - بَمَداعِبِكَ - نامه ۴۵ (حضرت خطاب به دنیا)

آن حضرت خطاب به دنيا فرموده: «أَيْنَ الْقُرُونُ الَّذينَ غَرَرْتِهِمْ بَمَداعِبِكَ»
«كجاست مردمانى كه با مزاح‌هايت آن‌ها را فريفتى.»



از اين ماده دو مورد در«نهج البلاغه» آمده است.



۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج ۱، ص ۳۸۴.    
۲. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج ۲، ص ۵۶.    
۳. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج ۲، ص ۲۰۴.    
۴. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج ۲، ص ۲۰۴.    
۵. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص ۱۶۴-۱۶۵، خطبه ۸۳.    
۶. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ج ۱، ص ۱۴۵، خطبه ۸۲.    
۷. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص ۱۱۵، خطبه ۸۴.    
۸. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص ۱۶۱، خطبه ۸۴.    
۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج ۲، ص ۵۷۱.    
۱۰. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج ۲، ص ۵۷۱-۵۷۲.    
۱۱. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج ۳، ص ۴۶۵-۴۶۸.    
۱۲. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج ۶، ص ۷۶.    
۱۳. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج ۶، ص ۲۸۰.    
۱۴. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص ۶۸۱، نامه ۴۵.    
۱۵. عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعة الإستقامة، ج ۳، ص ۸۲، نامه ۴۵.    
۱۶. صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص ۴۱۹، نامه ۴۵.    
۱۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص ۶۵۵، نامه ۴۵.    
۱۸. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج ۵، ص ۱۶۹.    
۱۹. بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج ۵، ص ۱۹۰.    
۲۰. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج ۱۰، ص ۲۲۰-.    
۲۱. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج ۲۰، ص ۱۲۴-۱۲۵.    
۲۲. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج ۱۶، ص ۲۹۳.    
۲۳. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص ۱۶۴-۱۶۵، خطبه ۸۳.    
۲۴. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص ۶۸۱، نامه ۴۵.    



قرشی بنایی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «دعب»، ج۱، ص۳۸۴-۳۸۵.    






جعبه ابزار