دعای ابوحمزه ثمالی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
دعای ابوحمزه ثمالی دعایی است که
ابوحمزه ثمالی از
امام سجاد(ع) نقل کرده است. این دعا دربردارنده مفاهیمی متعالی و تعابیری شیوا و فصیح می باشد که از جمله آن‌ها می توان به: دشواریهای قبر و قیامت و تاریکی و تنهایی و سنگینی بار گناهان و لزوم اطاعت و پیروی از
پیامبر اکرم(ص) و
خاندان معصومش اشاره کرد.این دعا در سحرهای ماه
رمضان خوانده می‌شود و طولانی‌ترین دعای سحرهای ماه رمضان است.
ابوحمزه ثمالی از اصحاب
امام سجاد(ع)،
امام باقر(ع) و
امام صادق(ع)، این دعا را از امام سجاد(ع) روایت کرده است لذا به نام او مشهور است.
سید ابن طاووس در کتاب
اقبال الاعمال به سند خود از
ابو محمد هارون بن موسی تلعکبری به اسناد
حسن بن محبوب زراد از ابوحمزه ثمالی روایت کرده است که: «امام زین‌العابدین(ع) در شب‌های ماه
رمضان بیشتر شب را به
نماز می‌پرداختند و هنگام سحر این دعا را می‌خواندند ...»
این دعا را
شیخ طوسی در
مصباح المتهجد،
کفعمی در
البلد الامین و
المصباح،
مجلسی در
زاد المعاد و
بحارالانوار و
شیخ عباس قمی در
مفاتیح الجنان نقل کرده‌اند.
این دعا که با جمله «إِلَهِي لا تُؤَدِّبْنِي بِعُقُوبَتِكَ» آغاز و به جمله «وَ رَضِّنِي مِنَ الْعَيْشِ بِمَا قَسَمْتَ لِي يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ» ختم می‌شود مشتمل بر معانی بلند و الفاظ فصیح و تعابیر بدیع است. راه
توبه و انابه و تضرع و پرهیزکاری را ترسیم کرده و نعمت‌های بزرگ الهی را برشمرده، و دشواری‌ها
قبر و
قیامت و تاریکی و تنهایی و سنگینی بار
گناهان را متذکر شده و لزوم اطاعت و پیروی از
پیامبر اکرم(ص) و
خاندان معصومش را تأکید فرموده است. همچنین وسعت روزی و
حج خانه خدا و محفوظ ماندن از شر
شیطان و زمامداران و پاک شدن از صفات ناپسند و تنبلی و سرخوردگی و غم و اندوه درخواست شده است. در این دعا گذشته از درس‌های خداشناسی و معادشناسی و تأکید مقام
نبوت و
امامت جامع‌ترین خواسته‌های هر فرد
مؤمن برای سعادت دنیوی و اخروی بیان گردیده است.
دعای ابوحمزه در بسیاری از شهرهای شیعه نشین به‌صورت انفرادی یا جلسات بزرگ و کوچک در شب‌ها یا سحرهای ماه مبارک
رمضان خوانده می‌شود.
برای دعای ابوحمزه شرح‌هایی نوشته شده است:
•شرح دعای ابی حمزه ثمالی، شیخ محمدابراهیم بن المولی عبدالوهاب سبزواری؛
• شرح دعای ابی حمزه ثمالی، مولی محمد تقی بن حسین علی هروی اصفهای حائری؛
• شرح دعای ابوحمزه ثمالی، سید حسین بن ابی القاسم جعفر بن حسین موسوی خوانساری، استاد
سید مهدی بحرالعلوم؛
• شرح دعای ابوحمزه ثمالی سید میر معزالدین بن میر مسیح اصطهباناتی.
• تحفة الاعزه؛ شیخ آقا شاملی شیرازی که در سال ۱۳۵۲ منتشر شده است؛
• الجوهرة العزیزة فی شرح دعاء ابن حمزه؛ سید ابوالفضل حسینی در سال ۱۳۷۹ ق چاپ شده است؛
• عشق و رستگاری؛ احمد زمردیان شیرازی در سال ۱۳۴۶ منتشر شد.
• متن، شرح و تفسیر دعای ابوحمزه ثمالی، محمدعلی خزایلی در سال ۱۳۸۷ منتشر شده است.
• مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، دار احیاء تراث عربی، بیروت، ۱۴۰۳ق.
• مجلسی، محمدباقر، زادالمعاد، بیروت، چاپ علاءالدین اعلمی، ۱۴۲۳ق، ۲۰۰۳م.
• کفعمی، ابراهیم بن علی عاملی، البلد الامین و الدرع الحصین، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۸ق.
• کفعمی، ابراهیم بن علی عاملی، المصباح فی الادعیه و الصلوات و الزایارات، قم، دارالراضی، ۱۴۰۵م.
• صدر سید جوادی، احمد، دائره المعارف تشیع، تهران، جلد ۷، نشر شهید سعید محبی، ۱۳۸۰ش.
• ابن طاووس، اقبال الاعمال، بیروت، چاپ اعلمی، ۱۴۱۷ق، ۱۹۹۶م.
• قمی، عباس، مفاتیح الجنان، تهران، مرکز نشر فرهنگی رجاء، ۱۳۶۹ش.
• طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد، بیروت، چاپ علاءالدین اعلمی، ۱۴۱۸ق، ۱۹۹۸م.
• آقا بزرگ تهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، جلد ۱۳، بیروت، دارالاضواء، ۱۳۷۸ق.
بازنویسی شده توسط گروه پژوهشی ویکی فقه.
