دایی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
دایى به
برادر مادر گفته می شود.
از آن در بابهاى
تجارت،
نکاح،
اطعمه و
اشربه و
ارث نام برده‌اند.
انسان مى‌تواند
مالک دایى خود- كه برده است- گردد، گرچه
مکروه است
دایى
محرم انسان است؛ بنابر این،
ازدواج با او
جایز و
صحیح نیست؛ هرچند با واسطه باشد، مانند دایى
پدر یا مادر. در این
حکم فرقى بین دایى نسبى و
رضاعی نیست.
و در انتخاب همسر به توجه به صفات داییِ زنی که اختیار می‌گردد توصیه شده است.
امام خمینی در
تحریرالوسیله می‌نویسد: سزاوار است که انسان به آن اهتمام بورزد، این است که در صفات کسی که می‌خواهد با او ازدواج نماید، دقت کند، که از
پیغمبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است: «برای نطفه‌هایتان اختیار کنید پس به‌درستی که دایی یکی از همخواب‌ها است». و در خبر دیگر است: «برای نطفه‌های خود اختیار کنید پس به‌درستی که فرزندان
شبیه دایی‌ها می‌باشند».
دیگر اینکه به‌غیراز پدر و جد پدری کسان دیگر مثل «مادر و جد مادری ولو از طرف مادر پدر - به اینکه مثلاً پدر مادر پدر باشد - و برادر و عمو و دایی و اولاد ایشان، بر آن‌ها (صغیر و صغیره و دیوانه)
ولایت ندارند.»
بنابراین «عقدی که از غیر وکیل و ولیّ صادر شده «
فضولی» نامیده می‌شود و با اجازه صحیح می‌شود؛ چه از دو طرف فضولی باشد، یا ازیک‌طرف؛ و چه مورد عقد، صغیر باشد یا کبیر؛ و چه عقدکننده خویشاوند مورد عقد باشد؛ مانند برادر و عمو و دایی، یا بیگانه باشد.»
نفقه دایى بر
انسان واجب نیست، هرچند
مستحب است.
بر ولیّ میّت که پسر بزرگ‌تر باشد، واجب است نمازهای پدرش را که به‌خاطر عذری از قبیل خواب و فراموشی و مانند این‌ها فوت شده،
قضا نماید. و بر دخترها و بر غیر پسر بزرگ‌تر از میان پسران و بر بقیه خویشان، حتی مردها مثل پدر و برادر و عمو و دایی واجب نیست، اگرچه وجوب قضا بر مردهایشان
احوط (استحبابی) است.
اگر وقف
ترتیبی باشد، کیفیت آن تابع چیزی است که
واقف قرار داده، گاهی ترتیب را بین طبقه سابق و طبقه بعدی قرار می‌دهد و در این صورت الاقرب فالاقرب نسبت به واقف رعایت می‌شود و فرزند با پدرش و پسر برادر با عمو و عمه‌اش و پسر
خواهر با دایی و خاله‌اش شریک نمی‌شود.
خوردن از
منزل دایى بدون
اذن او در حدّ
متعارف، بدون تباه كردن و
علم نداشتن به ناخشنودى وى
جایز است.
دایى در
ارث جزء
طبقه سوم به شمار مى‌رود.
امام خمینی در تحریرالوسیله می‌نویسد:
وارث، یا با «فرض» ارث می‌برد یا با «قرابت»، و مقصود از «
فرض»، همان سهم مقدر و کسر معین‌شده‌ای است که خدای متعال آن را در کتاب کریمش نام برده است.
و «اهل طبقه سوم از صاحبان
انساب، دارای فرض نمی‌باشند.»
پس اگر
وارث میت منحصر به دایى او باشد، همه
مال به او مى‌رسد و اگر متعدد باشند،
مال به طور مساوى میان آنان تقسیم مى‌شود، مگر آنكه برخى
پدری و
مادری یا پدرى و برخى دیگر مادرى باشند، كه در این صورت، دایى مادرى، اگر یكى باشد یک ششم و اگر متعدد باشند یک سوم
ارث مى‌برند و باقى مانده به دایى پدرى و مادرى
میت مى‌رسد.
اگر دایى با دیگر افراد
طبقه سوم جمع شود، بنابر
مشهور دو سوم مال به
عمو و
عمه و یک سوم آن به دایى و
خاله مى‌رسد كه به طور مساوى میانشان تقسیم مى‌گردد.
•
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۳، ص:۵۸۲ •
ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
