• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

خیانت (فقه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


مقالات مرتبط: خَوْن (مفردات‌قرآن)، خائِنَةٍ (لغات‌قرآن)، خائِنَة (مفردات‌نهج‌البلاغه)، خیانت (مقالات مرتبط).


خیانت مقابل امانت است. از عنوان یاد شده در باب هایی نظیر جهاد، تجارت، مضاربه، مساقات، ودیعه، لقطه، شهادات، حدود و تعزیرات سخن گفته‌اند.


خیانت در مقابل امانت، از رذائل اخلاقی است. به کسی که در امانت تصرف ناحق می‌کند و رعایت امانتداری نمی‌کند، خائن گویند؛ خواه موضوع امانت مال متعلّق به دیگری باشد، مانند ودیعه و مالی که به عنوان مضاربه یا عاریه یا اجاره و مانند آنها در اختیار کسی قرار گیرد، و یا امری معنوی باشد، مانند پیمانی که با دیگری بسته می‌شود، مثل قرارداد امان و آتش بس. بنابر این، می‌توان گفت خیانت عبارت است از نقض عهد و تضییع امانت. برخی لغویان خیانت را به ارتکاب عمل خائن به صورت مخفی معنا کرده‌ اند.
[۱] المفردات (راغب)، ص۱۶۳.    
[۲] مجمع البحرین، ج۶، ص۲۴۴.    
بنابر این تعریف، به تصرف در اموال دیگری به صورت آشکار خیانت اطلاق نمی‌شود.

خیانت، حرام
[۳] تذکرة الفقهاء، ج۱۲، ص۱۴۷.    
و موجب ثبوت تعزیر است.
[۴] المقنعة، ص۸۰۴.    

آیا برداشتن مال گمشده بر کسی که می‌داند اگر آن را بردارد خیانت خواهد کرد، حرام است یا کراهت شدید دارد؟ مسئله اختلافی است.
[۵] تحریر الأحکام، ج۴، ص۴۶۵.    
[۶] تذکرة الفقها(ق)، ج۲، ص۲۵۱.    
برخی بین صورت علم به خیانت و خوف آن تفصیل داده و در فرض دوم قائل به کراهت شده ‌اند.
[۷] الدروس الشرعیة، ج۳، ص۹۳.    
در مقابل، برخی دیگر در هر صورت قائل به حرمت شده ‌اند.
[۸] جواهر الکلام، ج۳۸، ص۳۰۸.    


خیانت موجب از بین رفتن عدالت و در نتیجه زوال اهلیت خیانتگر نسبت به اموری است که در آنها عدالت شرط است، مانند شهادت. از این رو، شهادت خیانتکار پذیرفته نیست.
[۹] النهایة، ص۳۲۵.    

خیانت در امانت موجب ضمان است.
[۱۰] الكافى فى الفقه، ص۲۳۲.
[۱۱] هداية العباد (گلپايگانى)، ج۲، ص۲۴۷.
در اینکه قصد خیانت نیز ضمان آور است- هرچند به مرحله عمل نرسد- یا نه، اختلاف است.
[۱۲] تذكرة الفقهاء، ج۱۶، ص۱۵۷.
[۱۳] الحدائق الناضرة، ج۲۱، ص۴۴۰-۴۴۱.    

هرگاه حاکم اسلامی، با کفار پیمان آتش بس ببندد، وفا به آن تا زمانی که از سوی کفّار نقض نشده، واجب است؛ لیکن در صورت بیم خیانت از طرف کفّار، به استناد قراین و شواهد، حاکم اسلامی پیمان را نادیده می‌گیرد و مراتب را به کفّار اعلام می‌کند. البته صرف اتهام برای نقض پیمان کفایت نمی‌کند.
[۱۴] جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۹۴.    

هرگاه در مضاربه یا مساقات و مانند آن، مالک مدّعی خیانت عامل، و عامل منکر آن باشد، قول عامل در صورت قسم خوردن بر عدم خیانت، پذیرفته می‌شود، مگر آنکه مالک بر ادعای خود، بینه اقامه کند.
[۱۵] جواهر الكلام، ج۲، ص۸۲-۸۳.
[۱۶] العروة الوثقی، ج۵، ص۲۳۸.    


۱. ↑ المفردات (راغب)، ص۱۶۳.    
۲. ↑ مجمع البحرین، ج۶، ص۲۴۴.    
۳. ↑ تذکرة الفقهاء، ج۱۲، ص۱۴۷.    
۴. ↑ المقنعة، ص۸۰۴.    
۵. ↑ تحریر الأحکام، ج۴، ص۴۶۵.    
۶. ↑ تذکرة الفقها(ق)، ج۲، ص۲۵۱.    
۷. ↑ الدروس الشرعیة، ج۳، ص۹۳.    
۸. ↑ جواهر الکلام، ج۳۸، ص۳۰۸.    
۹. ↑ النهایة، ص۳۲۵.    
۱۰. ↑ الكافى فى الفقه، ص۲۳۲.
۱۱. ↑ هداية العباد (گلپايگانى)، ج۲، ص۲۴۷.
۱۲. ↑ تذكرة الفقهاء، ج۱۶، ص۱۵۷.
۱۳. ↑ الحدائق الناضرة، ج۲۱، ص۴۴۰-۴۴۱.    
۱۴. ↑ جواهر الکلام، ج۲۱، ص۲۹۴.    
۱۵. ↑ جواهر الكلام، ج۲، ص۸۲-۸۳.
۱۶. ↑ العروة الوثقی، ج۵، ص۲۳۸.    


فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۳، ص۵۵۹-۵۶۰.    


رده‌های این صفحه : اخلاق اسلامی | خیانت | رذائل اخلاقی
جعبه ابزار