• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

خُرْطوم (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: خُرْطوم (قاموس قرآن (جلد ۲))
مقالات مرتبط: خُرطُوم (لغات‌قرآن)، خُرْطوم (مفردات‌نهج‌البلاغه)، انف.


خُرْطوم (به ضم خاء و سکون راء) از واژگان قرآن کریم به معنای بینی است.
اين كلمه در قرآن فقط يک‌بار آمده است.


خُرْطوم
[۱] قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس قرآن، ج۲، ص۲۳۷.    
[۲] راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دار القلم، ص۲۷۹.    
[۳] طریحی نجفی، فخر‌الدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۶، ص۵۶.    
[۴] فیروز آبادی، مجد‌الدین، قاموس المحیط، ج۴، ص۱۰۵.    
[۵] شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۲، ص۳۹.    
[۶] جوهری، ابو نصر، صحاح‌ تاج اللغه و صحاح العربیه، ج۵، ص۱۹۱۱.    
به معنی بينى است.


به موردی از خُرْطوم که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - الْخُرْطُومِ‌ (آیه ۱۶ سوره قلم)

(سَنَسِمُهُ عَلَى‌ الْخُرْطُومِ‌)
[۷] قلم/سوره۶۸، آیه۱۶.    

«حتما روى بينى او علامت می‌گذاريم.»
[۸] طباطبایی، سید محمد‌حسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمد‌باقر موسوی، ج۱۹، ص۶۲۳.    
[۹] طباطبایی، سید محمد‌حسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۳۷۲.    
[۱۰] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۵، ص۲۱۹.    
[۱۱] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۸۹-۹۰.    

گويا منظور از علامت، عار و ننگى است كه هميشگى باشد مثل داغى روى بينى.
از مفردات به دست می‌آيد كه خرطوم در اصل بينى فيل است و هر گاه در بينى انسان به كار رود مراد قبيح شمردن است.
[۱۲] راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دار القلم، ص۲۷۹.    
گر‌ چه عبارت مفردات تا حدّى‌ مشوّش است.
زمخشری نيز استعمال آن را دالّ بر استخفاف گرفته است.
[۱۳] زمخشری، جار‌الله، کشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج۴، ص۵۸۸.    

خَراطيم (به فتح خاء) قوم به معنى بزرگان قوم به كار رفته و نيز خُرْطوم (به ضم خاء و سکون راء) به معنى خمر آمده است.
[۱۴] جوهری، ابو نصر، صحاح‌ تاج اللغه و صحاح العربیه، ج۵، ص۱۹۱۱.    


اين كلمه در قرآن فقط يک‌بار آمده است.
[۱۵] قلم/سوره۶۸، آیه۱۶.    


۱. ↑ قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس قرآن، ج۲، ص۲۳۷.    
۲. ↑ راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دار القلم، ص۲۷۹.    
۳. ↑ طریحی نجفی، فخر‌الدین، مجمع البحرین، ت-الحسینی، ج۶، ص۵۶.    
۴. ↑ فیروز آبادی، مجد‌الدین، قاموس المحیط، ج۴، ص۱۰۵.    
۵. ↑ شرتونی، سعید، اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ج۲، ص۳۹.    
۶. ↑ جوهری، ابو نصر، صحاح‌ تاج اللغه و صحاح العربیه، ج۵، ص۱۹۱۱.    
۷. ↑ قلم/سوره۶۸، آیه۱۶.    
۸. ↑ طباطبایی، سید محمد‌حسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمد‌باقر موسوی، ج۱۹، ص۶۲۳.    
۹. ↑ طباطبایی، سید محمد‌حسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۳۷۲.    
۱۰. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۵، ص۲۱۹.    
۱۱. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۸۹-۹۰.    
۱۲. ↑ راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دار القلم، ص۲۷۹.    
۱۳. ↑ زمخشری، جار‌الله، کشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج۴، ص۵۸۸.    
۱۴. ↑ جوهری، ابو نصر، صحاح‌ تاج اللغه و صحاح العربیه، ج۵، ص۱۹۱۱.    
۱۵. ↑ قلم/سوره۶۸، آیه۱۶.    


• قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «خرطوم»، ج۲، ص۲۳۷-۲۳۸.    


رده‌های این صفحه : مفردات قرآن | واژه شناسی واژگان سوره قلم
جعبه ابزار