خَفْف (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خَفْف (به فتح خاء و سکون فاء)،
خَفّ (به فتح خاء و فاء مشدد) و
خِفَّت (به كسر خاء و فتح فاء) از
واژگان قرآن کریم به معنای سبکی است.
مشتقات
خَفْف که در
آیات قرآن آمده عبارتند از:
خَفِيف (به فتح خاء و کسر فاء) در مقابل ثقيل؛
تَخْفیف (به فتح تاء و سکون خاء) به معنى سبک كردن؛
خِفَاف (به کسر خاء و فتح فاء) نیز جمع خفيف به معنای سبک‌باران؛
فَاسْتَخَفَ (به کسر الف و سکون سین) به معنای طلب سبكى؛
خَفَّت (به فتح خاء و فاء مشدد) به معنى سبكى است.
خَفْف،
خَفّ و
خِفَّت به معناى سبكى است.
راغب می‌گويد: خفيف در مقابل
ثقيل است.
تخفيف به معنى سبک كردن است.
«خَفَّفَهُ تَخْفِيفاً: ضدّ ثَقَّلَهُ.»
به مواردی از
خَفْف که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(ذلِكَ تَخْفِيفٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَ رَحْمَةٌ.) «آن تخفيف و مرحمتى از
پروردگار شماست.»
(فَلا يُخَفَّفُ عَنْهُمُ الْعَذابُ) (از اين رو از
عذاب آن‌ها كاسته نمى‌شود.)
(انْفِرُوا خِفافاً وَ ثِقالًا وَ جاهِدُوا بِأَمْوالِكُمْ وَ أَنْفُسِكُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ) يعنى «سبک‌باران و سنگين‌باران به جنگ بيرون رويد و در راه
خدا با اموال و جان‌ها
جهاد كنيد.»
خفاف در
آیه فوق، جمع خفيف چنان كه
ثقال جمع
ثقيل است. مراد از
ثقيل بودن چنان كه گفته‌اند، وجود موانع از بيرون رفتن است؛ امثال
اولاد، نبودن زاد و راحله، كثرت مشغله و غيره و مراد از سبک بودن عدم وجود موانع است.
استخفاف طلب سبكى است.
(فَاسْتَخَفَ قَوْمَهُ فَأَطاعُوهُ.) معناى تحت اللفظى آن است كه: «از
قوم خويش طلب سبكى كرد كه بر وى
اطاعت كنند»
و با در نظر گرفتن
آیات ما قبل كه
فرعون به مردم گفت: آيا
حکومت مصر از من نيست؟ آيا اين نهرها در زير درختان كاخ من جارى نيست؟ روشن می‌شود كه منظور آن است: قوم خويش را بر سبک‌بارى در طاعت وادار كرد پس از وى اطاعت نمودند.
(تَسْتَخِفُّونَها يَوْمَ ظَعْنِكُمْ وَ يَوْمَ إِقامَتِكُمْ.) «آن‌ها را سبک مى‌شماريد در روز كوچ و در روز
اقامت.»
(وَ لا يَسْتَخِفَّنَّكَ الَّذِينَ لا يُوقِنُونَ) «آنان كه
ایمان ندارند تو را به سبکسرى وا ندارند.»
استخفاف در آيه اوّل و سوّم در مقام
ذم به كار رفته است كه عبارت از سبكسرى و عدم تصميم و بى ارادگى است.
(وَ مَنْ خَفَّتْ مَوازِينُهُ فَأُولئِكَ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ) (و كسانى كه كفّه‌هاى عملِ آن‌ها سبک است، افرادى هستند كه سرمايه وجود خود را از دست داده‌اند...)
(وَ مَنْ خَفَّتْ مَوَازِينُهُ فَأُوْلَئِكَ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنفُسَهُمْ فِي جَهَنَّمَ خَالِدُونَ) (و آنان كه كفه ترازوهاى عمل آن‌ها سبک باشد، كسانى هستند كه سرمايه وجود خود را از دست داده، در
جهنم جاودانه خواهند ماند.)
(وَ أَمَّا مَنْ خَفَّتْ مَوَازِينُهُ) (و امّا كسى كه ترازوهاى اعمال او سبک است.)
جمله
(خَفَّتْ مَوازِينُهُ) در این دو سوره آمده است و مراد از آن سبک بودن ميزان‌هاست. در «وزن» خواهد آمد كه ظاهراً وزن فقط براى
اعمال نیک است و
سیئات توزين ندارند بلكه سبب سبكى
حسنات هستند.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۲، برگرفته از مقاله «خفف»، ص۲۶۶-۲۶۷.
